Căn nhà chính của ông Nguyễn Thanh Chấn (thôn Me, Nghĩa Trung, Việt Yên, Bắc Giang) cũ nát vì đã xây quá lâu. Chiếc máy xát nằm chỏng chơ trong gian hàng trước cửa, đã nhiều năm rồi không được vận hành. Khó ai có thể hình dung, cách đây 10 năm nơi đây là một tổ ấm hạnh phúc, vợ chồng cần cù lao động, con cái được đến trường, kinh tế ổn định nếu không phải nói thuộc dạng khá giả ở làng.
Thời đó, vợ chồng ông Hoạt (anh đồng hao với ông Chấn) là gia đình lắp máy điện thoại bàn đầu tiên ở làng làm dịch vụ gọi thuê. Ông Hoạt cũng mách cho các em lắp một máy điện thoại thứ hai ở làng. Vậy là gian hàng nhỏ bán phân lân, tạp hóa ngoài chợ thôn kiêm thêm dịch vụ cho bà con gọi điện thoại.
Nhà ông Chấn cũng mở một quán khác làm xay xát, công việc không lúc nào ngơi tay. Hai vợ chồng hay lam, hay làm còn có thêm xe ngựa tranh thủ đi chở hàng thuê. Vào những ngày mùa, gia đình ông tối mặt, tối mũi với cả mẫu ruộng và vô số lợn gà. Kinh tế đang trên đà phát triển thì tai họa ập đến.
Ngày ông Chấn bị tù vì tội giết người, cướp tài sản không ai có thể nghĩ "thằng Chấn hiền như cục đất, mang gan chuột nhắt" lại làm ra chuyện tày trời đến vậy. Cụ bà Thoại, 72 tuổi, hàng xóm anh Chấn, cho biết: "Bao năm sống ở làng, nó chẳng có điều tiếng gì, không bao giờ gây xích mích với ai. Vợ chồng nó siêng năng lắm, quần quật cả ngày, làm đủ thứ để sống. Ngày ông nhà tôi bị ngã, thằng Chấn cõng ông ấy cả quãng đường xa về. Lúc nó bị bắt vì tội đó, làng xóm có người nghiêng ngả mà ông nhà tôi một mực bảo: cái nòi nhà thằng Chấn không thể làm ác với ai. Bố nó hiền, thằng con cũng lành như đất".
Sống cùng ông Chấn bao năm, chị Nguyễn Thị Hà (em gái nuôi của ông Chấn) cũng không thể tin vào chuyện đó. Đời ông, đời cha ông Chấn là liệt sĩ và cũng chỉ có độc đinh một người con. Chồng hy sinh, bà Vì (vợ liệt sĩ Nguyễn Thanh Phấn) ở vậy nuôi con. Bà nhận thêm chị Hà về nuôi từ ngày còn bế ẵm. Lớn lên cùng những người hiền lành, chị Hà cũng được dân làng nhận xét sao mà giống ông Chấn, bà Vì đến vậy.
"Anh Chấn thương tôi lắm. Ngày còn nhỏ, dù chơi ở đâu anh cũng cõng tôi theo. Tính anh nhát, cũng không được khôn khéo như người ta. Vì thế mà bao người bị gọi lên hỏi cung lúc vụ án xảy ra, chỉ có anh ấy bị buộc tội", chị Hà tâm sự.
Ông Chấn đi tù khác nào cột trụ gia đình bị gãy xuống. Tiếng "chồng cha hiếp dâm, tù tội, giết người" khiến vợ con Chấn đi đâu cũng bị xì xào, mỉa mai. Bao nhiêu năm qua, gia đình người chết còn đến trước cửa nhà ông Chấn mắng chửi thậm tệ mà vợ con mang oan cũng không dám nói lại. Riêng cái nghiệp làm ăn cũng sụp đổ từ đó.
"Chồng đi tù thì còn ai đến nhà. Máy xát bỏ hoang từ đó. Quán xá bán tạp hóa ngoài chợ cũng không có ai vào mua. Chị và các cháu phải chuyển sang bán thịt lợn. Ban đầu chỉ dám bán 3 kg mỗi ngày, lãi đủ tiền mua rau. Nhưng nhiều người bắt nạt 'vợ góa, con côi' mà lật mặt không trả tiền lắm", chị Năm (em gái của chị Chiến) sưng húp cả mắt vì thương anh chị.
Thời điểm bố bị bắt ,các con ông Chấn còn đi học nhưng đến trường là bị bạn bè xa lánh, miệt thị đến mức cả ba đứa đầu đều phải bỏ. Cậu út học lên cao đẳng nhưng cũng lại nghỉ nửa chừng vì bạn bè biết được bố mang tội giết người. "Cái Quyền xin làm công nhân cũng bị xa lánh đến mức phải bỏ đi nước ngoài kiếm sống. May thay nó là đứa khôn nhất trong 4 anh em. Để kêu oan cho cha mà con bé quyết lúc nào bố còn ở tù, còn mang oan thì ngày đó nó còn đi làm và không lấy chồng. Ngày chuẩn bị đi xuất khẩu, nó ra nhà tôi nằng nặc đòi vay 1.000 USD. Lúc đó, kinh tế nhà tôi cũng khó vì đang xây nhà nhưng thương cháu nên phải đi vay", chị Năm cho biết.
Bà Vì, mẹ ông Chấn, cũng phải chịu bao tủi nhục. Chồng mất năm con trai mới được 3 tuổi, bà ở góa nuôi con. Những tưởng tuổi già được chăm sóc thì con mang oan. Đã bao lần bà bị người làng xì xào, mắng chửi, người ta bảo bà "đẻ ra đứa con lộn giống". Nỗi đau tinh thần đi liền nỗi đau vật chất. Con dâu suốt ngày kêu oan và dành dụm đi thăm chồng hàng tháng, bà Vì còn được chút sức nào cũng gắng chút sức ấy phụ giúp.
"Bà cụ bán cà pháo ở chợ nhưng không ai đến mua. Đêm cụ và dì anh Chấn ngủ trong túp lều ngoài đó trông hàng. Mưa to lắm chỉ sợ sập. Hai bà mới bảo nhau để mẹ Chấn nằm trong. Cũng may đêm đó cột nhà bị đổ nhưng 2 cụ không sao", chị Năm chia sẻ thêm.
Nỗi đau cùng cực hơn khi vài năm nay người vợ đảm của ông Chấn phải đi viện liên tục vì huyết áp, thần kinh. Trước hôm chồng được tha, bà Nguyễn Thị Chiến vẫn phải nằm viện thần kinh. Hiện tính nết bà cũng lúc vui, lúc nóng giận, mệt mỏi thất thường.
Anh Nguyễn Hữu Quyết (con trai cả của ông Chấn) cho biết, bố đi tù, trong nhà chỉ còn lại chiếc xe ngựa nhưng cũng phải bán rẻ vì không có ai thuê. Anh phải đi xây, sau này mổ heo cho mẹ đi bán. Dành dụm được đồng nào là mẹ anh lại mang đi thăm bố. "Hơn 10 năm qua, hình ảnh khiến tôi ám ảnh nhất là nhìn bố hao mòn đi từng ngày trong trại giam. Lần nào lên, ông chỉ hỏi độc câu 'đã minh oan được cho bố chưa'. Nếu không phải con liệt sĩ, bố đã bị xử bắn lâu rồi, còn đâu đến ngày được minh oan nữa", anh Quyết khóc.
Thương bố khổ sở, anh càng đau đớn hơn nhìn người mẹ cứ gục ngã từng ngày. Trước đây, bà Chiến khỏe mạnh, nhanh nhẹn biết bao nhiêu. Nhưng 10 năm đi lại tiếp tế cho chồng, 10 năm thu thập bằng chứng và kêu oan lên các ngành, các cấp trong vô vọng làm bà bệnh tật đầy người. "Năm 2011, mẹ bà tăng huyết áp đến mức miệng cứng không nói được rồi may mà đưa đi cấp cứu kịp thời. Khoảng 6 tháng nay dần đoán được hung thủ và biết được cuộc chiến đang gần đến hồi kết thì mẹ khỏe lại, nhưng đùng một cái có tin đảo ngược hoàn toàn vụ án mới khiến mẹ hóa điên như vậy", anh Quyết tâm sự thêm.
Hôm nay đây ông Chất được minh oan, trở về trong niềm vui mừng chua chát. 10 năm ở tù, sức khỏe của ông, vợ và tương lai của những đứa con đã không được bình thường như lẽ tự nhiên phải có...
Phan Dương