Trực tiếp chỉ đạo và thực hiện toàn bộ ca mổ, giáo sư - tiến sĩ Bùi Đức Phú, Giám đốc Bệnh viện Trung ương Huế kể lại những phút giây căng thẳng đến "nín thở" của toàn bộ êkíp trong ca tiếp nhận quả tim từ TP HCM và tiến hành ca mổ ngay lập tức trong đêm.
Ngày 19/7, chuông điện thoại của vị giám đốc Bệnh viện Trung ương Huế reo vang, đầu dây bên kia là các đồng nghiệp ở Bệnh viện Chợ Rẫy (TP HCM). Thông tin ngắn gọn cho biết có người chết não nhóm máu AB, đang hồi sức chờ đợi đến thời điểm có đủ các tiêu chuẩn theo đúng quy trình của Bộ Y tế ban hành có thể hiến tạng. Gia đình bệnh nhân cũng đã đồng ý.
Ngay sau khi nhận được thông báo, Hội đồng ghép tạng Bệnh viện Trung ương Huế khởi động hệ thống tìm chọn người nhận có cùng nhóm máu và mắc bệnh suy tim phổi. Liên lạc trên danh sách chờ ghép chỉ có một bệnh nhân đã mổ tim cách đây một năm đồng ý ghép. Xác định trường hợp này sẽ rất khó khăn vì các tạng dính với nhau, nhưng bệnh nhân chỉ có cơ hội duy nhất để hy vọng cứu sống vì người cho đã hiếm, mà cùng nhóm máu AB lại càng hiếm, do đó hội đồng chuyên môn đã không còn sự chọn lựa nào khác.
Các công đoạn đánh giá sự tương hợp giữa người cho - nhận được tiến hành khẩn trương. 12h ngày 19/7 thông tin từ Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết sẽ lấy tạng vào đêm khuya cùng ngày và cần khẩn trương để phối hợp. Bệnh viện Trung ương Huế đã cử ngay 4 bác sĩ thuộc ê kíp lấy tạng, một bác sĩ phẫu thuật viên và một bác sĩ gây mê hồi sức tim mạch có mặt tại Bệnh viện Chợ Rẫy chiều 19/7 để hội chẩn với Hội đồng Ghép tạng Bệnh viện Chợ Rẫy.
Cùng thời điểm, 2 bác sĩ khác mang phương tiện lấy tạng và mẫu máu đọ chéo cho bệnh nhân từ Huế đến sân bay Tân Sơn Nhất đi ngay vào Chợ Rẫy lúc 1h sáng 20/7 để nhờ làm giúp xét nghiệm đọ chéo và ở lại đây để tham gia êkíp lấy tạng.
Tại Chợ Rẫy, cuộc mổ lấy tạng được tiến hành theo quy trình từ 2h sáng do hai êkíp Chợ Rẫy và Huế phối hợp. Đến 6h30 việc cắt tạng lấy khối tim phổi và bảo quản tạng, đến 6h50 phút thì xe cấp cứu bắt đầu khởi hành chuyển 4 bác sĩ và thùng đựng tạng ghép đến sân bay Tân Sơn Nhất. Tại đây, các thủ tục được làm sẵn và an ninh sân bay đưa lên máy bay, chuyến bay khởi hành lúc 8h5 và 9h15 đến Huế, xe cấp cứu của Bệnh viện TW Huế đưa thùng tạng ghép đến phòng mổ lúc 9h40.
Tại Huế, đêm 19/7 toàn bộ êkíp ghép tạng ở lại bệnh viện để chuẩn bị. Từ 4h sáng ngày 20/7, kíp mổ ghép đã sẵn sàng, phải chờ đến 7h khi có thông tin đọ chéo máu âm tính (-) thì mới bắt đầu rạch da. Quá trình phẫu tích tháo dính rất phức tạp vì tim phổi dính quá nhiều, sau khi lộ được tim thì tiến hành thiết lập tuần hoàn ngoài cơ thể và sau đó tiếp tục gỡ dính phổi và tim.
Đúng 10h, công đoạn cắt bỏ tim phổi bệnh lý hoàn thành, tạng ghép được đưa vào lồng ngực và tiến hành khâu nối xong lúc 11h. "Như vậy từ khi cắt bỏ khối tim phổi cho đến khi tim đập lại là 4 giờ 30 phút nằm trong giới hạn cho phép là dưới 6 giờ đồng hồ", bác sĩ Phú nói.
Giai đoạn khó khăn bắt đầu với tình trạng chảy máu, kiểm soát nhiều lần không thấy tiêu điểm chảy máu, nhưng tất cả các vị trí phẫu tích gỡ dính đều rướm máu. Trước tình huống xấu, việc cân chỉnh đông máu tiến hành. 0h ngày 21/7, bệnh nhân được chuyển về phòng chăm sóc đặc biệt.
Theo dõi các thông số và siêu âm thực quản cho thấy quả tim người cho đã đập khỏe, nhưng trao đổi oxy kém do phổi phù (bệnh nhân có 7 ngày thở máy trước khi lấy tạng). Bác sĩ trực hỗ trợ thêm khí NO nhưng chưa cải thiện được nhiều.
"Chúng tôi quyết định đặt ECMO, tức hỗ trợ tuần hoàn và trao đổi oxy qua màng. Cách xử trí này giúp tình trạng trao đổi oxy và tuần hoàn được cải thiện nhưng ngược lại tình trạng chảy máu xuất hiện trở lại. Các kiểm soát về ngoại khoa không cho thấy có điểm chảy máu nào rõ ràng, máu thì ứa thấm khắp mọi nơi từ các tạng trong lồng ngực. Giải pháp cuối cùng là truyền máu tươi và các yếu tố đông máu", bác sĩ Phú kể.
Đến sáng 23/7 tức gần 3 ngày sau ghép, bệnh nhân vẫn còn trong tình trạng nặng và toàn bộ ê kíp ghép luôn sẵn sàng túc trực và chăm sóc đúng quy chuẩn.
"Mặc dù chảy máu có giảm đi nhưng bệnh nhân hiện vẫn phải dùng thuốc cầm máu. Bên cạnh đó, phổi cũng chưa đảm bảo trao đổi oxy nên vẫn phải dùng máy can thiệp. Các liệu pháp điều trị ức chế miễn dịch và các giải pháp chống nhiễm trùng đang được thực hiện đúng chuẩn mực", giáo sư Phú chia sẻ.
Một khó khăn khác mà bệnh viện đang phải đối diện là nguồn máu AB dự trữ đã sử dụng gần hết. Hiện Trung tâm Huyết học truyền máu Bệnh viện Trung ương Huế phải đi Quảng Bình để lấy máu, bệnh viện cũng đang huy động thêm ở Bệnh viện Chợ Rẫy và Bệnh viện Truyền máu huyết học TP HCM.
"Còn quá sớm để nói tiên lượng ca ghép này, nhưng chúng tôi đã và sẽ làm hết sức để cứu người và không phụ lòng tin tưởng giúp đỡ của rất nhiều người từ các đồng chí lãnh đạo cao cấp các Bộ ngành, đến các nhân viên của cơ quan vận chuyển hàng không. Đặc biệt là người bệnh đã trao hy vọng sống cuối cùng cho chúng tôi. Chúng tôi thành kính thắp nén nhang tri ân người hiến tạng cao cả", bác sĩ Phú nói.
Tháng 3/2011, Bệnh viện Trung ương Huế cũng đã ghép tim thành công cho một bệnh nhân nam 26 tuổi. Hiện tại ở Việt Nam, đây là bệnh viện đầu tiên có khả năng thực hiện việc ghép tim.
Thiên Chương