Trong danh sách đề cử Oscar công bố hôm 15/3, tên của Youn Yuh Jung trở thành một trong những điểm nhấn gây chú ý. Bà lọt vào top 5 hạng mục Nữ diễn viên phụ xuất sắc. Youn không phải trường hợp đầu tiên nhận đề cử giải thưởng của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ ở tuổi thất thập cổ lai hy, nhưng bà là nữ nghệ sĩ đầu tiên của Hàn Quốc ghi tên mình vào lịch sử.
Youn Yuh Jung được đề cử với bộ phim Minari (Khát vọng đổi đời). Sau Ký sinh trùng, đây là phim nói tiếng Hàn tiếp theo được đón nhận ở Mỹ. Phim xoay quanh một gia đình gốc Hàn vừa chật vật khởi nghiệp, tìm chỗ đứng ở trời Tây, vừa loay hoay gìn giữ hạnh phúc. Tại Oscar năm nay, phim thu về sáu đề cử, bao gồm giải Phim xuất sắc.
Tại Việt Nam, Youn Yuh Jung quen mặt qua các phim Thành thật với tình yêu, Người quản lý khách sạn, Cuộc chiến hoa hồng, The King 2Hearts...
Tuy chỉ đóng vai phụ, Youn Yuh Jung được báo chí Hollywood ca ngợi là "a scene stealer" (người chiếm sóng trong cảnh quay) của phim Minari. Vào vai người phụ nữ cao niên rời xa quê nhà Hàn Quốc để sang Mỹ giúp con gái chăm sóc cháu ngoại, Youn Yuh Jung chạm vào cảm xúc khán giả bằng nét diễn hồn hậu, dân dã và hóm hỉnh. Tờ Vulture nhận định: "Sức nặng của phim Minari đến từ những ngã rẽ cảm xúc của Youn".
Nhận nhiều lời tưởng thưởng nhưng Youn Yuh Jung chưa từng nghĩ nhiều về thành tích với Minari: "Tôi không thể và không dám tưởng tượng quá nhiều về các danh hiệu. Với tôi, giải thưởng mang ý nghĩa là tiếp tục có công việc để làm". Về chuyện đề cử được quan tâm, bà "đổ lỗi" cho đạo diễn Bong Joon Ho: "Nếu không phải vì Bong Joon Ho, người Hàn cũng không để ý nhiều đến vậy đâu". Năm ngoái, Bong Joon Ho làm nên lịch sử cho điện ảnh Hàn khi mang về bốn tượng vàng Oscar với phim Ký sinh trùng.
Trên màn ảnh Hàn, Youn Yuh Jung đã là một tượng đài. Bà được các nghệ sĩ trẻ tôn kính gọi là "cô gái Yuh", "bậc thầy", "chuyên gia". Nhưng ở Hollywood, bà mới chỉ giới thiệu mình qua phim Minari. Được ví von là "Meryl Streep của Hàn Quốc", nữ nghệ sĩ thật lòng thấy vui nhưng bà đáp lại đầy tự trọng: "Tôi chỉ là một diễn viên Hàn Quốc. Tôi tên Youn Yuh Jung. Tôi thích được là chính mình".
Youn Yuh Jung sang Mỹ quay phim Minari khi 73 tuổi. Dẫu vậy, bà khiêm nhường tự nhận mình là một tân binh. Giống như việc đoàn phim Hollywood không thể bắt Meryl Streep chờ bốn, năm tiếng mới đến cảnh quay, ở Hàn, Youn Yuh Jung không cần phải đến bối cảnh từ 10h sáng và chờ nhiều giờ đến lượt vào cảnh. Nhưng sang tới Mỹ, bà tạm quên hào quang mình có được 50 năm qua. Bà bảo ở xứ cờ hoa, bà chỉ là một bà già Hàn Quốc, một người nào đó đến từ vùng Viễn Đông. "Ở Hàn, chẳng ai sửa sai cho tôi. Còn ở Tulsa, tôi chẳng là ai cả. Tôi chỉ là một tân binh. Tôi phải chứng minh bằng diễn xuất của mình".
Youn Yuh Jung gặp đạo diễn Lee Isaac Chung năm 2018, khi Lee về Hàn Quốc dự LHP Busan và tham gia giảng dạy. Đọc kịch bản Minari của Lee, Youn Yuh Jung thích sự chân thành và chân thực của câu chuyện. Họ gặp mặt nhiều hơn để trao đổi về vai diễn.
Nữ nghệ sĩ nhớ lại buổi đầu làm việc với Lee Isaac Chung: "Cậu ấy hỏi tôi về phim đầu tay của tôi Woman of Fire. Tôi đã rất sốc vì với tuổi tác còn trẻ như vậy, cậu ấy lại quan tâm phim và đạo diễn từ năm 1971. Tôi bị ấn tượng rất mạnh. Kịch bản Minari rất chân thực và chạm vào cảm xúc của tôi. Cho nên tôi nói tôi sẽ nhận vai".
Thực ra, Minari không phải lời mời đầu tiên của Youn Yuh Jung ở Hollywood. Nhiều chục năm trước, bà từng được mời đóng một phim khi sang Mỹ định cư, nhưng cuối cùng đánh mất cơ hội vì hạn chế ngoại ngữ. Bước qua tuổi 70, đi qua 50 năm làm nghề, bà đón nhận Minari như một cái cớ hay để mình được trẻ lại và được thử thách: "Tôi thích những điều mới mẻ và khác lạ, Tôi đủ dũng cảm để đón nhận cơ hội. Đó là lý do tôi chấp nhận Minari như một thử thách. Ở Mỹ không ai biết tôi nên tôi sẽ bắt đầu như một tân binh".
Một tuần đầu ở Mỹ, Youn Yuh Jung lặng lẽ quan sát hoạt động của một đoàn phim độc lập. Bộ phim chỉ có kinh phí 2 triệu USD. Diễn viên được trả lương thấp. Ngày quay đầu tiên, đoàn giống như "vỡ trận", tiến độ chậm, mọi thứ khá rối. Là diễn viên đầu tiên có mặt, Youn thấy mình đứng giữa đống hỗn loạn. Bà tự nói với bản thân rằng mình sẽ hoàn thành mọi thứ. Bà im lặng và không nói gì. "Không cần thiết phàn nàn hay tranh luận gì hết!", bà nghĩ trong đầu.
Máy lạnh hỏng giữa mùa hè khiến đoàn phim lo lắng cho sức khỏe của Youn Yuh Jung. Đạo diễn Lee Isaac Chung khi ấy đã quỳ gối trước mặt nữ nghệ sĩ mà anh coi như bà ngoại của mình, xin lỗi bà giống như cách đứa cháu trai làm với người bà trong Minari. Youn Yuh Jung thấy vậy chỉ đáp lại nhẹ nhõm: "Sai lầm đầu tiên của tôi là gặp cậu. Sai lần thứ hai của tôi là lỡ quý mến cậu". Dứt lời, bà nở nụ cười hiền hậu.
Youn Yuh Jung sinh năm 1947. Cuối thập niên 1960, khi còn là sinh viên, bà bắt đầu làm việc bán thời gian ở đài truyền hình, trong vai trò trợ lý MC. Được một đạo diễn đề nghị tham gia cuộc thi tài năng, Youn từng nghĩ mình không có nét đẹp chuẩn mực Hàn Quốc. Vậy mà, bà bất ngờ vượt qua cuộc thi, bén duyên với diễn xuất, trở nên nổi tiếng đầu những năm 1970. Đến giờ, người ta vẫn còn nhắc đến vai diễn đầu tay ấn tượng của bà trong phim Woman of Fire.
Đang ở đỉnh cao sự nghiệp, Youn giải nghệ để kết hôn với ca sĩ Cho Young Nam rồi theo chồng sang Mỹ định cư. Do trở ngại ngôn ngữ, bà chuyên tâm ở nhà làm nội trợ và chăm con. Sau khi sinh con trai thứ hai, bà phát hiện chồng ngoại tình. Đó là cú sốc lớn nhất trong đời nghệ sĩ. "Ông ấy đặt tên con là Nuel (trong tiếng Hàn nghĩa là mãi mãi) nhưng tình yêu của ông ấy không được như vậy. Điều đó thật bi thảm", Youn kể lại đầy chua chát.
Ly hôn, Youn Yuh Jung đưa hai con về Hàn Quốc rồi lại nghĩ đến việc quay lại Florida, Mỹ. Ở bên đó, bà vẫn còn căn nhà và có thể kiếm tiền bằng công việc thu ngân ở siêu thị. Nhưng biên kịch thân thiết Kim Soo Hyun đã thuyết phục bà trở lại nghệ thuật. Và thế là Youn làm lại từ đầu ở tuổi 40.
Những năm 1980, việc phụ nữ ly hôn và có con còn nhạy cảm trong giới văn hóa văn nghệ Hàn Quốc. Nhiều người cho rằng Youn nên tạm vắng bóng một vài năm. Không bỏ cuộc, bà chấp nhận bất cứ vai diễn nào đến với mình. Những năm tháng sau này, bà miệt mài đóng phim truyền hình nhưng tránh các show đề cập đời tư.
Youn Yuh Jung ghi dấu với hình ảnh người mẹ, người bà từ thiện lành đến ghê gớm trong hàng loạt bộ phim. Bà nổi tiếng là nữ diễn viên thông minh, trí nhớ tốt, học hàng trang thoại rất nhanh. Lúc quay phim What Is Love năm 1991, bà có ngày đóng 132 trang kịch bản nhưng hầu như cảnh nào cũng chỉ quay một lượt là hoàn thành.
Phong Kiều (Theo THR, Vulture, Screen Daily)
