Trước đây, khi nghị quyết về thi hành án tử hình bằng thuốc độc chưa được ban hành, những tử tù thường bị đưa ra pháp trường vào lúc 5h sáng. Nói như lời của một cán bộ trại giam "những xấu xa, tội lỗi cần được gột rửa trước khi một ngày mới bắt đầu", những tử tội thường bị dựng dậy vào lúc nửa đêm.
Vào những giây phút ấy, đa phần họ đều trở nên luống cuống. Dù tất cả tử tù đều biết rõ hình phạt đối với mình và đã chuẩn bị tâm lý nhưng hầu hết đều bị sốc và suy sụp. Họ được tắm giặt, làm vệ sinh cá nhân, được thay quần áo mới để chuẩn bị cho cuộc ra đi. Sau khi công bố việc đơn xin ân xá bị bác, họ được trích xuất để làm thủ tục ra pháp trường. Tử tù sẽ được phép viết thư hoặc nhắn tin (qua máy ghi âm) cho người thân.
Khi thời khắc cuối cùng được đón nhận ánh bình minh, những tử tội này cảm nhận được tột cùng giá trị của sự sống thì đã quá muộn màng. Những dòng chữ được tử tù suy nghĩ rất nhiều trước khi đặt bút, họ muốn dành những lời cuối cùng cho người thân. Vì vậy đa phần đều là những lời xám hối trước khi vĩnh biệt dương gian.
Một cán bộ trại tạm giam Công an Hà Nội nhớ lại lần đưa tử tù Nguyễn Văn Thuân và Nguyễn Thế Đô ra pháp trường. Đó là một ngày cuối tháng 9/2010, sương giăng mù mịt quanh trại tạm giam Công an Hà Nội. Thuân mới ngoài 20 tuổi, anh ta phạm tội giết người, cướp của. Nạn nhân là một cụ già.
Khó khăn lắm, Thuân mới đi đến được phòng thủ tục với sự giúp đỡ của hai cảnh sát. Cán bộ đẩy đến trước mặt cậu ta cây bút và tờ giấy trắng. Bàn tay Thuân run lập cập, phải rất lâu, anh ta mới viết được vài chữ vẫn còn sai chính tả: “Bố mẹ, tại con, con làm nên tội con phải chịu. Bố mẹ đừng buồn làm gì". Ngập ngừng mãi, Thuân viết tiếp: "Con đi rồi thì nhớ đưa con về nằm với bà, đừng để con ở ngoài Hà Nội này...".
Sự ân hận, và những lo lắng dành cho cha mẹ và những người thân yêu trong gia đình luôn là cảm xúc thường thấy ở những tử tù vào giờ phút cuối cùng được sống. Bức thư của tử tù Nguyễn Thế Đô, kẻ đang tâm giết bà lão bán ma túy để cướp đi một nhẫn vàng được viết khá dài với những nỗi niềm chồng chất.
Cuộc đời Đô cũng khá cơ cực, vợ anh ta bỏ đi để lại 2 đứa con gái thơ dại. Chỉ vì lòng tham, anh ta đã xuống tay sát hại cụ già để rồi phải trả giá bằng án tử hình, để lại bà mẹ già và hai đứa con.
Trong lá thư viết vội trên trang vở học sinh, Đô viết những dòng chữ xô đẩy nhau, run rẩy và nhòe đi trong nước mắt. "Mẹ và gia đình kính nhớ! Hôm nay con phải đi xa mẹ và gia đình mãi mãi rồi. Con nhớ mẹ, thương mẹ và các cháu cùng em P nhiều lắm. Con ngàn lần xin gia đình tha lỗi cho con. Mẹ nhớ giữ gìn sức khỏe để nuôi dạy các cháu cho con, đừng để các cháu phải khổ mẹ nhé. Sau khi con đi rồi, mẹ xin xác con về cho con ở gần bố mẹ nhé. P em! Anh thương nhớ em nhiều lắm, hãy tha thứ cho anh, thay anh phụng dưỡng mẹ và nuôi dưỡng 2 cháu cho anh em nhé. Ngày cưới của em anh không có mặt được, tha lỗi cho anh em nhé…".
Khi còn sống trong trại tạm giam, Đô từng tâm sự điều mà anh ta day dứt, ân hận nhất là chưa làm gì được cho hai đứa con gái. Trong dòng thư cuối cùng, Đô dặn dò hai con với những lời lẽ chứa chan tình cảm: "Hai con thương! Bố ân hận khi không không giúp gì các con trong quãng đường còn lại của các con lắm, các con tha thứ cho bố nhé, bố thương 2 con nhiều, 2 con nhớ phải nghe lời bà, các bác, các chú nhé, ở cõi khác bố sẽ luôn phù hộ cho 2 con. Hai con phải thương yêu đùm bọc nhau nhé".
Cũng cùng một nỗi niềm trước khi rời xa nhân thế, tử tù Vi Văn Bái cũng dành những lời lẽ tha thiết gửi đứa con trai duy nhất. Bái từng có quãng thời gian êm ấm trong gia đình có vợ, có con khi anh ta là công nhân ở Hà Nội. Nhưng những ham hố vật chất đã biến anh ta trở thành một tay giết người sau những nợ nần chồng chất. Năm 2002, anh ta cùng đứa cháu họ giết một tài xế xe ôm, cướp chiếc xe máy.
Trong lá thư gửi đứa con trai, Bái viết: “Sau khi bố mất, con hãy lập một bàn thờ để cúng bố hằng ngày. Con nhớ bảo mọi người trong nhà là bằng mọi giá phải giấu bà nội, con không để cho bà biết là bố đã đi trả án. Bố đi rồi thì con hãy thay mặt bố lên thăm và động viên bà nội hộ bố. Con nhớ bảo mẹ con là bố xin lỗi mẹ, cuối đời bố, bố tiếc nhất là chưa làm tròn trách nhiệm của người bố với con. Song, bố tin rằng con sẽ dũng cảm vượt lên làm người tốt trong đời".
Nguyên Anh