Phân biệt nôn và trớ
Nôn và trớ là hai khái niệm riêng biệt. Nôn là hành động đẩy mạnh các chất chứa trong dạ dày vọt ra ngoài. Hiện tượng này có sự tham gia của nhiều cơ ở bụng, ngực và vùng hầu họng. Thông thường, nôn sẽ được dự báo trước bởi cảm giác buồn nôn. Trong khi đó, trớ là hiện tượng tương tự như nôn nhưng nhẹ hơn.
Khi bị trớ, bé không gắng sức và không cần sự tham gia của nhiều cơ như nôn, đồng thời trớ xảy ra bất ngờ, không được báo trước. Dù khác nhau, hai khái niệm này thường được kết hợp để mô tả hiện tượng thức ăn từ dạ dày được đưa ngược qua thực quản và ra ngoài miệng. Đây là tình trạng phổ biến thường thấy ở các bé dưới một tuổi, khi bé vừa ăn xong hay bé vặn người.
Nguyên nhân gây nôn trớ
Có nhiều lý do kiến bé bị nôn trớ, tuy nhiên có thể tạm chia làm 2 nhóm: Nôn trớ bệnh lý và nôn trớ sinh lý.
Nôn trớ bệnh lý
Nôn trớ bệnh lý chỉ xảy ra khi bé gặp các bất thường về hệ thống tiêu hóa như viêm ruột, tắc ruột do nhiều nguyên nhân bẩm sinh, do tác dụng ngoại ý của thuốc đang sử dụng hoặc do các bệnh lý về chuyển hoá... Nôn trớ bệnh lý có thể khiến bé bị mệt, bỏ bú. Trong một số trường hợp nếu tình trạng kéo dài kèm ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, mẹ cần cho bé đến bác sĩ để được điều trị.
Nôn trớ sinh lý
Đây là hiện tượng thường gặp ở 60% trẻ nhỏ, thường không nôn trớ nhiều, chỉ nôn ra thức ăn lỏng. Sau khi trớ bé vẫn vui vẻ và sẵn sàng cho cữ bú kế tiếp. Đồng thời bé vẫn phát triển về thể chất và tinh thần bình thường.
Nguyên nhân dẫn đến nôn trớ sinh lý là do các cơ quan của trẻ chưa trưởng thành hoàn toàn. Khi mới chào đời, dạ dày còn nằm ngang, cơ thắt dưới thực quản thường xuyên mở ra, thể tích dạ dày nhỏ dễ bị quá tải. Bên cạnh đó, giai đoạn này bé hay nằm nhiều, thức ăn chủ yếu ở thể lỏng nên dễ ứ đọng lâu trong dạ dày dẫn đến nôn trớ, nhất là mỗi khi bé ho, vặn mình hoặc bú quá no. Tuy nôn trớ sinh lý là hiện tượng bình thường, không quá nghiêm trọng, nhưng nếu kéo dài sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe hệ tiêu hóa của bé.
Cách chữa trớ sữa
Thay đổi khẩu phần ăn
Một trong những cách hạn chế trớ sữa ở trẻ nhỏ đơn giản nhất là thay đổi khẩu phần ăn của bé. Nếu bé đã bắt đầu ăn dặm, khẩu phần ăn cần được chia thành nhiều bữa trong ngày để vừa đảm bảo đủ số lượng thức ăn cần thiết, vừa tránh tình trạng ăn quá no dẫn đến nôn trớ.
Chọn thức ăn giàu dinh dưỡng, dễ tiêu hóa, ít chất xơ như lòng đỏ trứng gà, rau mùng tơi, giá đỗ, rau chân vịt, khoai lang… và tập cho bé ăn hoa quả để cung cấp vitamin, khoáng chất. Đặc biệt, trong trường hợp bé đang nôn trớ quá nhiều, mẹ cần cho bé uống nhiều nước để bù lượng nước vừa mất. Ngoài ra, mẹ cũng nên chế biến thức ăn đặc hơn và cho bé ăn bằng thìa.
Chia nhỏ khẩu phần ăn
Trong trường hợp bé vẫn còn bú, mỗi cữ chỉ nên cho bé bú một bên vú, cữ sau nên đổi bên còn lại. Đối với các bé phải bú hai bên mới đủ nhưng sau đó lại hay ọc sữa, mẹ hãy cho bé bú bên trái trước, sau đó mới chuyển sang phải để sữa dễ dàng xuống dạ dày, không trào ngược ra ngoài.
Đồng thời, mẹ nên canh thời gian khi cho bé bú, trung bình 15-20 phút là đủ và cũng không nên để bé nằm bú vì tư thế này dễ khiến trẻ bị sặc và trớ sữa. Nếu bé bú bình, mẹ nhớ lưu ý để sữa ngập núm vú bình để tránh nuốt không khí vào dạ dày. Sau khi bé bú xong, mẹ hãy vỗ nhẹ lưng và bế thẳng đứng để bé giảm trớ.
Làm sánh sữa
Những cách hạn chế trớ sữa trên chỉ có tác dụng ngăn ngừa tình trạng trào ngược ngay tại thời điểm dung nạp thức ăn chứ không thể khắc phục lâu dài. Để giúp bé giảm hẳn hiện tượng khó chịu này, các mẹ có thể tham khảo cơ chế làm sánh sữa.
Làm sánh sữa là cơ chế hoạt động theo nguyên tắc sử dụng tinh bột tinh chế không biến đổi trong môi trường thường, nhưng sẽ nở ra khi gặp môi trường acid trong dạ dày, từ đó, sữa được lưu lại trong dạ dày lâu hơn và hạn chế trào ngược sau khi trẻ ăn.
Đây là cơ chế hiệu quả, an toàn và giúp bé giảm nôn trớ. Cụ thể hơn, cơ chế này tuân theo hướng dẫn của Codex - Cơ sở khoa học để tiến hành các nghiên cứu lâm sàng của Viện dinh dưỡng cho các sản phẩm dinh dưỡng dành cho trẻ nôn trớ.
Thế Đan