Lễ tiễn mùa đông Maslenitsa là lễ hội truyền thống của người dân Nga nhằm tiễn biệt mùa đông lạnh lẽo và chào đón mùa xuân tràn đầy sức sống. Tên gọi "Maslenitsa" (có gốc nghĩa là “bơ”) bắt nguồn từ việc vào tuần lễ cuối cùng trước khi kỳ lễ ăn chay của người Cơ Đốc giáo bắt đầu, mọi người được phép ăn các món từ sữa, cá, cũng như sử dụng bơ và các loại dầu ăn.
Lễ hội thường kéo dài trong một tuần, không cố định, phụ thuộc vào lễ ăn chay nhưng thông thường là cuối tháng 2 đầu tháng 3. Đây là một trong những lễ hội dân gian vui vẻ và khó quên nhất ở xứ sở bạch dương.
Khởi nguồn từ thời kỳ sản xuất nông nghiệp, vào mùa đông, người nông dân không thể trồng cấy trong giá lạnh và băng tuyết, nên một lễ hội như vậy có phần nào giống với lễ hội cầu mưa ở nhiều nơi trên thế giới.
Rất nhiều trò chơi vui vẻ sẽ được tổ chức trong tuần lễ này. |
Lễ hội cộng đồng này rất vui vẻ, tổ chức ở nơi đông người như ngã tư đường, quảng trường, bãi đất trống, cánh rừng trong buổi đêm. Điểm đặc sắc nhất của lễ hội chính là màn đốt hình rộm bằng rơm, tượng trưng cho giá lạnh mùa đông, nhằm xua đuổi những điều không may và chào đón một mùa màng bội thu cùng những điều tốt lành.
Trong lễ hội vui vẻ này, người nông dân được nhảy múa, ca hát những bài dân ca vui nhộn, hào hứng quanh hình nộm khổng lồ ngùn ngụt cháy hay những chiếc xe ngựa đuổi nhau trong tiếc lục lạc vui tai. Món ăn dành cho lễ hội này là bánh xèo, thường là những chiếc bánh mỏng, làm từ bột mỳ lên men trộn trứng gà, bơ, váng sữa.
Năm ngoái, Maslenitsa diễn ra từ ngày 20 đến ngày 26/2. Lễ hội năm nay sẽ bắt đầu từ ngày 11 và kết thúc vào ngày 17/3. Mỗi ngày trong suốt tuần diễn lễ hội đều có một tên gọi riêng rất đặc biệt:
Ngày thứ 2 có tên là "Chào mừng". Theo truyền thống, vào ngày này, người dân ở các làng quê sẽ dựng lên một hình nộm tượng trưng cho mùa đông, làm bằng rơm và mặc cho chúng quần áo của các cụ già. Sau đó, đưa chúng lên những ngọn đồi cao. Tuy nhiên ngày nay, những hình nộm này không nhất thiết phải làm bằng rơm.
Phong tục này còn kèm theo những hoạt động tập thể rất vui nhộn như chơi các trò truyền thống hay nhau hát những điệu hát của nam thanh nữ tú trong làng... Đây không chỉ là các hoạt động nhằm tạo ra không khí vui vẻ mà còn là một phong tục từ xa xưa với hi vọng may mắn sẽ đến sau một mùa đông tuyết giá.
Hình nộm mùa đông được dựng trên một ngọn đồi cao. |
Ngày thứ 3 là ngày "Vui chơi". Từ ngày hôm đó, cả làng sẽ bắt đầu tham gia các hoạt động như cưỡi xe trượt tuyết, tham gia thi hát dân ca và múa rối. Mọi nẻo đường sẽ chật kín người dân trong các trang phục lễ hội nhiều sắc màu và đeo mặt nạ. Họ sẽ tới thăm nhà những người hàng xóm, bắt đầu từ nhà những người lớn tuổi nhất. Đây cũng là cơ hội cho các chàng trai được xem mặt các cô gái trong làng để tán tỉnh hoặc lấy làm vợ.
Ngày thứ 4 là ngày dành cho ăn uống. Các gia đình sẽ mở tiệc với các món ăn ngon như bánh bliny, bánh nướng và bia ủ. Các gian hàng bày bán đồ ăn cũng xuất hiện ở khắp mọi nơi. Đặc biệt, họ có bán sbiten nóng (làm từ mật ong, nước và một số gia vị) các loạt hạt, bánh gừng và trà.
Trong ngày này, chàng rể sẽ đến nhà mẹ vợ ăn bánh bliny cùng bạn bè bên nhà vợ. Và có phần nào tương đồng với tập quán “mùng một tết cha, mùng hai tết mẹ” ở Việt Nam, vào thứ sáu với tên gọi “Buổi tối của mẹ”, mẹ vợ sẽ đến thăm lại nhà con rể và ăn bánh blin do con gái tự tay làm.
Ngày thứ 5 là ngày bắt đầu đại lễ Maslenitsa. Trước đó, người dân vẫn làm một số công việc hàng ngày thì từ ngày thứ 5, họ chỉ còn vui chơi và lễ hội. Những trò chơi thu hút được đông đảo người tham gia phải để đến như cưỡi ngựa, đấu vật, ném tuyết. Những trò chơi này mang ý nghĩa rũ bỏ mọi phần u ám trong năm trước, cũng như gỡ bỏ mọi mâu thuẫn giữa mọi người.
Vào ngày cuối cùng của lễ hội, hình nộm này sẽ được đốt cháy như một hành động xua tan băng giá của mùa đông. |
Nếu ngày thứ 4 con rể được mẹ vợ thết đãi với nhiều món ngon thì tới ngày thứ 6, các chàng sẽ tới lượt tiếp đón mẹ vợ ngay tại nhà mình với các món ăn do con gái tự tay sửa soạn. Vào ngày trước, mẹ vợ phải gửi cho con rể mọi thứ cần thiết để làm bánh bliny như chảo, muối... còn bố vợ sẽ gửi kiều mạch và bơ.
Ngày thứ 7 là chị em chồng tụ họp, ngày cô con dâu sẽ cùng chồng thăm các chị em gái bên chồng. Tùy xem chị em chồng đã có gia đình hay chưa mà cô dâu có thể rủ theo các bạn gái đã có hoặc chưa có gia đình của mình cùng đi.
Ngày chủ nhật được gọi là ngày tha thứ. Mọi người sẽ tha thứ hết tất cả những lỗi lầm và khúc mắc đã có trong năm qua. Những đôi bạn trẻ sẽ tới thăm họ hàng và mang theo những món quà nhỏ xinh xắn.
Vào ngày cuối cùng, tâm điểm của lễ hội Maslenitsa, người ta sẽ đốt đi hình nộm từ ngày đầu tiên tượng trưng cho mùa đông để xua tan đi giá lạnh và hy vọng một mùa xuân mới, mùa màng mới thật bội thu. Tro của hình nộm bà già mùa đông sẽ được chôn dưới tuyết. Sau khi đã hoàn thành các thủ tục thì lễ hội ăn chay của người cơ đốc giáo bắt đầu.
Nguyên Chi tổng hợp