Huawei trong năm 2018 đã vượt mặt Apple để thành nhà sản xuất điện thoại thông minh số hai thế giới (chỉ sau Samsung). Bệ phóng cho hiện tượng Huawei là một công xưởng nằm tại thành phố Thâm Quyến, nơi trang trí tường phòng ăn bằng những câu nói truyền cảm hứng của nhà sáng lập kiêm CEO Ren Zhengfei (Nhậm Chính Phi), còn trung tâm nghiên cứu được xây mô phỏng kiến trúc Nhà Trắng ở Washington, Mỹ. Nhưng ba con thiên nga đen bơi trên hồ nước ở đó mới là điều gây tò mò hơn cả.
Thiên nga đen đại diện cho những biến cố bất ngờ trong cuộc đời và làm ăn, không ngẫu nhiên xảy đến mà do tầm nhìn có hạn của con người. Loài người nghĩ rằng mọi con thiên nga có lông trắng cho tới khi khám phá ra con màu đen đầu tiên ở châu Đại dương. Sự hiện diện của sinh vật lạ tại Huawei nhắc nhở người ở đây không lúc nào được tự thỏa mãn và sẵn sàng đón đợi khủng hoảng.
Ẩn dụ "thiên nga đen" mới đây hóa hiện thực với Huawei, bằng tai ương giám đốc tài chính Meng Wanzhou (Mạnh Vãn Châu) - con gái nhà sáng lập Ren - bị bắt tại Canada và chịu lời buộc tội của Mỹ.
92 tỷ USD doanh thu dù bị chặn đường kinh doanh
Huawei vẫn là thương hiệu lạ ở nhiều nơi vì một số quốc gia cảnh giác, coi họ là mối đe dọa an ninh. Mỹ, Nhật Bản, Australia đều cấm phủ sóng 5G của Huawei, vì nghi công ty này dính líu và do thám cho chính phủ Trung Quốc. Trong khi đó, Huawei một mực khẳng định hoạt động độc lập, nói rằng không nộp gì cho nhà nước ngoài thuế.
Người đứng đầu Ren Zhengfei là cựu quân nhân giải phóng biến thành trùm viễn thông. Ông chủ Huawei là một nhân vật huyền thoại trên thương trường Trung Quốc. Gây dựng công ty hốt 92 tỷ USD doanh thu, ông Ren làm nên tiềm lực đe dọa những người khổng lồ phương Tây. Không chỉ chiếm ngôi đầu sản xuất điện thoại thông minh trong nước, Huawei giờ được gọi tên đế chế smartphone số 2 toàn cầu thay cho Apple.
Không ồn ào bằng nhưng doanh thu năm ngoái của Huawei hơn Alibaba, Tencent và Baidu gộp lại. Tới một nửa dòng tiền của họ chảy về từ nước ngoài, nổi bật với các thị trường châu Âu, Trung Đông và châu Phi.
Văn hóa 'đệm' và 'chó sói'
Huawei được thành lập năm 1987 bằng 21.000 nhân dân tệ (3.000 USD) của anh bộ đội xuất ngũ Ren Zhengfei. Số tiền chỉ vừa trên mức tối thiểu cho phép đăng ký kinh doanh tại Thâm Quyến hồi đó.
Công ty khởi đầu là đầu mối buôn thiết bị viễn thông. Các kỹ sư Huawei nghiên cứu vi mạch và sớm nhận ra có thể tự chế tạo. Đội ngũ công nhân sau đó dốc sức hàng giờ đồng hồ, trong nhà máy Thâm Quyến nóng và ẩm mốc mà chỉ có quạt trần. Ông Ren rèn nhuệ khí cho "quân" bằng những giao đãi nhỏ như mời công nhân tăng ca ăn canh đuôi lợn.
Huawei được biết đến với "văn hóa đệm", khi những tấm đệm đặt tại nơi làm việc sẵn sàng đỡ lưng nhân viên nào đã vắt kiệt sức lực. Năm 2006, công nhân 25 tuổi có tên Hu Xinyu, vì quen làm thâu đêm tới sáng sớm hôm sau, đã tử vong do rối loạn não. Huawei còn ghi nhận những trường hợp tự tử khác. Thế nhưng, người Huawei đã có lần phát biểu tự hào: "Tấm đệm chính là biểu tượng cho sự cần lao của chúng tôi những ngày cũ".
Đệm không phải là cách duy nhất Ren duy trì ý thức đóng góp của đội ngũ. Ông từng trả một nửa tiền cho nhân viên khi đến ngày lĩnh lương, chỗ còn lại và thưởng được gom trả bằng cổ phần. Ren đã có thể giàu hơn Jack Ma, Pony Ma hay những tỷ phú người Hoa khác nếu không chia nhiều phần công ty cho nhân viên, và nắm trong tay chỉ 1,4% cổ phần Huawei. Theo Bloomberg, tài sản của Ren Zhengfei là khoảng 2 tỷ USD.
Huawei đấu thị phần với các công ty nước ngoài bằng chiến lược "sói đàn", tức là tung nhân lực bán hàng một cách hung hãn. Đôi khi nó được thực hiện dưới dạng các sự kiện sale, đưa vào ngập nhân viên bán hàng Huawei, với số lượng đông gấp vài lần đối thủ.
"Đàn sói" Huawei tấn công thị trường quốc tế những năm 2000, cung cấp thiết bị viễn thông có giá phải chăng hơn sản phẩm của các kình địch như Cisco. Họ sau đó thừa nhận từng sao chép một phần mã hóa của đối thủ và dàn xếp với Cisco loại bỏ những gì đã đánh cắp. 6 năm kể từ 2012, từ chỗ thua kém Cisco, doanh số của "sói" Huawei giờ gần như gấp đôi hãng viễn thông Mỹ.
Ngoài bán hàng, Huawei chịu chơi trong khâu nghiên cứu và phát triển. Trong số 180.000 nhân viên của họ có đến 80.000 người thuộc bộ phận R&D, gồm cả những cá nhân xuất chúng từ các trường đại học được chiêu mộ.
Huawei không bán cổ phiếu vì không tin vào sự can thiệp của người ngoài. Một cơ ngơi chung tay sở hữu bởi những con người làm việc cho nó, công ty Trung Quốc này định hình bằng văn hóa kỷ luật thép. Tại đó, không một ai, kể cả Ren, có quyền dùng tiền công ty cho những chuyến bay hạng nhất hay lái xe riêng. Ren đồng thời chống lại việc làm đẹp số liệu kinh doanh của cấp dưới. Ông lập hẳn đội xác minh số liệu từ năm 2014, thuộc khối tài chính do chính con gái Meng cai quản.
Trước những con "thiên nga đen" có thể cận kề, vị chủ tịch Huawei gần đây kêu gọi "đàn sói" của mình kiên nhẫn nhưng đồng thời tuyên bố: "Chúng ta sẽ không bao giờ nhượng bộ hay đầu hàng áp lực nào từ bên ngoài". Cửa ải sắp tới cho họ có thể là Bộ Tư pháp Mỹ, vì đó là nơi kết án bà phó chủ tịch Huawei Meng Wanzhou.
Thanh Tùng
Theo Bloomberg