Lần đầu tiên trong đời, Li Ming, 36 tuổi, quản lý bộ phận marketing cho một công ty bán xe hơi tại Bắc Kinh cảm thấy thực sự bế tắc. Khi Covid-19 bùng phát, doanh số ô tô sụt giảm nghiêm trọng buộc cô phải nghỉ việc không lương kể từ tháng 2/2020. Mọi chuyện trở nên tệ hơn khi chồng Li, làm trong ngành hàng không, cũng bị giảm lương tới 40%.
"Đột nhiên, hơn một nửa thu nhập của gia đình tôi bốc hơi. Mấy tháng qua tôi chẳng có lấy một đêm yên giấc. Chúng tôi còn khoản tiền vay mua nhà cần chi trả và nuôi hai con ăn học. Đây thực sự là gánh nặng quá lớn", Li tâm sự.
Li buộc phải sa thải người giúp việc đã gắn bó với gia đình suốt 3 năm qua nhằm tiết kiệm thêm 12.000 Nhân dân tệ (1.700 USD) mỗi tháng.
"Tôi đã giải thích và bảo cô ấy đừng quay lại sau kỳ nghỉ tết Nguyên Đán. Cô ấy chết lặng khi nghe tôi nói rồi đồng ý. Cô ấy không nói gì nhiều, ngoài những lời yêu thương dành cho lũ trẻ", Li kể.
Cơn khủng hoảng Covid-19 đã làm thay đổi mọi tầng lớp trong xã hội Trung Quốc. Trong khi tầng lớp trung lưu phải chi tiêu tằn tiện, từ bỏ lối sống xa hoa, thì những người có thu nhập thấp đang phải đối mặt với thảm họa thực sự.
Tỉ lệ thất nghiệp tại các đô thị Trung Quốc đã tăng 6,2% trong tháng 2, mức cao kỷ lục trong vài thập kỷ gần đây. Trong tháng 3, tỉ lệ giảm này xuống 5,9% khi các doanh nghiệp được phép hoạt động trở lại sau khi dịch bệnh dần được kiểm soát.
Tuy nhiên theo các nhà kinh tế, điều tồi tệ nhất vẫn chưa xảy ra, đối với phần lớn lực lượng lao động của Trung Quốc. Theo báo cáo của The Economist Intelligence Unit ngày 22/4, tỉ lệ thất nghiệp tại Trung Quốc đại lục có thể lên tới 10% trong năm 2020, tương đương với con số 22 triệu người mất việc tại các thành phố.
Trong một báo cáo khác của ngân hàng đầu tư UBS, có khoảng 50 - 60 triệu người mất việc trong ngành dịch vụ, cùng 20 triệu người trong các ngành công nghiệp và xây dựng. Điều đáng nói, báo cáo này chỉ dựa trên dữ liệu thu được tại 31 thành phố lớn của Trung Quốc. Trong khi một số thành phố nhỏ và vùng nông thôn có thể chịu ảnh hưởng nặng hơn do các doanh nghiệp quy mô nhỏ dễ tổn thương và khó phục hồi hơn.
"Sự chênh lệch giữa các vùng tại Trung Quốc là rất lớn. Trong khi người ở thành phố lớn gặp khó khăn để duy trì cuộc sống thường ngày, những người nghèo thậm chí phải chật vật sinh tồn. Một số người còn chẳng có cơ hội để mà cố gắng", Hu Xingdou, nhà kinh tế chính trị tại Bắc Kinh nhận định.
Peng Lixiang, 38 tuổi, người làng Dayi, tỉnh Sơn Đông. Cô từng làm phục vụ trong một nhà hàng lẩu ở Heze, một trong những thành phố nghèo nhất phía Đông Trung Quốc. Cô kiếm được 1000 Nhân dân tệ mỗi tháng (140 USD). Nhưng Covid-19 bùng phát buộc nhà hàng đóng cửa hồi tháng 2 và Peng rơi vào cảnh thất nghiệp.
Người phụ nữ này là nguồn kinh tế chính của gia đình vì chồng không có việc làm ổn định. Peng hiện rất chật vật để nuôi đứa con gái 8 tuổi cùng các khoản nợ vay để xây nhà trước đó. Peng cho biết cô đã cố xin việc tại các nhà máy và hàng quán khác trong thành phố, nhưng đều bị từ chối.
"Tôi chưa từng nghĩ mọi chuyện sẽ khó khăn đến thế. Tôi sẵn sàng nhận lương thấp, làm việc vất vả thế nào cũng được, miễn là không phải làm thâu đêm để có thời gian chăm sóc con gái. Giờ tôi chỉ cần một công việc để kiếm sống", Peng nói.
Peng không phải là trường hợp duy nhất. Hàng triệu lao động nhập cư khác như Cao Jin (39 tuổi) cũng đang chật vật tìm việc nhưng không được.
Ngày 1/4, Cao rời khỏi quê nhà Suizhou, một thành phố của tỉnh Hồ Bắc và bắt chuyến tàu đến Quảng Đông với hy vọng có thể tiếp tục công việc làm giám sát sản xuất cho công ty điện gia dụng ở thành phố Phật Sơn. Nhưng sau 12 ngày cách ly theo yêu cầu nhà máy, Cao nhận được thông báo chỉ còn trống vị trí ca đêm, làm từ 6h chiều tới 4h sáng hôm sau, 5 ngày/tuần với mức lương 2000 Nhân dân tệ (281 USD) mỗi tháng. Con số này chỉ bằng 1/4 thu nhập trước đó của anh. Lí do công ty đã cắt giảm một nửa chuyền sản xuất và nhân lực lao động khi đơn đặt hàng giảm đến 50%.
"Mức lương đó thậm chí không đủ để chi tiêu tại Phật Sơn, chưa kể đến khoản hỗ trợ gia đình tại Hồ Bắc. Tôi chẳng còn lựa chọn nào khác ngoài nghỉ việc", Cao nói.
Cao đã dành vài ngày tìm việc ở Phật Sơn nhưng không có chỗ nào nhận anh.
Thành phố Phật Sơn, nơi nổi tiếng sản xuất và gia công hàng gia dụng cho thị trường nước ngoài đang đối mặt với khủng hoảng chưa từng có. Tập đoàn Midea tại Phật Sơn báo cáo mức giảm 23% doanh thu trong quý đầu năm, trong khi công ty điện gia dụng Gree Electric Appliances doanh thu giảm tới 50% do không thể xuất khẩu.
Mức xuất khẩu của Trung Quốc trong tháng 3 giảm 6,6% so với cùng kỳ 2019, chưa tính đến 17,2% giảm mạnh trong tháng 1 và 2. Trong tháng 4, tình hình khả quan hơn nhưng theo Rosealea Yao, nhà phân tích tài chính hãng Gavekal Dragonomics, quá trình phục hồi sẽ rất chậm bởi nhu cầu trên thế giới ngày càng thấp.
"Xuất khẩu đã tốt hơn dự kiến vào tháng 4, nhưng các đơn đặt hàng mới đang giảm mạnh và toàn bộ sự khủng hoảng từ thị trường lớn như Mỹ và châu Âu do nhu cầu sụt giảm vẫn chưa biểu hiện rõ nét. Như vậy mất việc trong ngành sản xuất sẽ gia tăng thay vì được cải thiện khi đại dịch đi qua", Yao nói.
Theo báo cáo của hãng nghiên cứu Fitch công bố hồi tuần trước, tác động đến thị trường lao động có thể sẽ tồi tệ hơn so với các số liệu chính thức được chính phủ công bố và tình hình khó có thể cải thiện trong một thời gian.
"Các khoản thu nhập của hộ gia đình Trung Quốc phần lớn tụt xuống mức âm trong quý đầu năm, và có thể kéo dài trong các quý tiếp theo", báo cáo viết.
Cao, người đã có thâm niên hơn 10 năm trong lĩnh vực sản xuất cho biết anh chưa bao giờ thấy chuyện tìm việc lại khó khăn đến như vậy.
"Tôi không rõ liệu nền kinh tế có tốt hơn trong năm kế tiếp, nhưng tôi chắc chắn sẽ không tiếp tục làm trong ngành sản xuất, sau khi chứng kiến quy mô bị cắt giảm kinh khủng như vậy. Có lẽ tôi sẽ đến các thành phố phía Bắc, để thử làm việc trong ngành nội thất", Cao nói.
Theo số liệu từ Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, thu nhập của người dân thành thị trong quý đầu tiên giảm 3,9% so với năm ngoái xuống còn 11.691 Nhân dân tệ (1.647 USD), trong khi con số này của người dân nông thôn giảm 4,7% xuống còn 4.641 nhân dân tệ (653 USD).
Hiện nền kinh tế Trung Quốc đang chật vật tìm cách thoát khỏi khủng hoảng sau gần 3 tháng đóng cửa. Hầu hết các công ty, dịch vụ đều được mở cửa trở lại, tuy nhiên nỗi sợ đợt bùng phát dịch bệnh thứ hai khiến mọi hoạt động trở nên dè dặt. Tuần này, thành phố Cát Lâm ở phía bắc Trung Quốc đã phải đóng cửa trường học, cấm người dân rời đi, không được tụ tập vì đợt bùng phát Covid-19 mới. Trong khi đó thành phố Vũ Hán, tâm dịch Covid-19 hồi tháng 1 cũng lên kế hoạch xét nghiệm 11 triệu cư dân khi phát hiện các ca nhiễm mới trong cộng đồng sau hơn gần một tháng tuyên bố dập tắt dịch.
Sơn Nam (Theo SCMP)