Giống bao phụ nữ khác ở Philippines, Grace Reguyal mê làm đẹp và đặc biệt thích sở hữu làn da trắng mịn. Mặc cảnh báo của cơ quan chức năng về sự nguy hại của các loại kem bôi trôi nổi trên thị trường, Reguyal ra chợ, mua kem làm trắng cùng xà bông Goree Beauty Cream và Goree. Cô sử dụng chúng hàng ngày trong ba tuần liên tiếp và sau đó thấy nổi mẩn đỏ ở mặt, cổ. Hiện trên mặt và cổ cô đầy dấu tích của những vết sẹo chằng chịt do thủy ngân có trong các loại kem bôi gây nên.
Để kiểm tra hàm lượng thủy ngân có trong mỹ phẩm, gần đây chuyên gia thuộc tổ chức môi trường EcoWaste Coaliton (EWC) ở thủ đô Manila liên tục đến các khu chợ, mua nhiều loại kem về xét nghiệm.
Tại trụ sở của EcoWaste Coaliton, chuyên gia hóa chất Thony Dizon sử dụng máy phân tích huỳnh quang tia X (XRF) kiểm tra các hộp kem này. Chỉ mất vài giây, XRF xác định lọ Goree Beauty Cream giá 5 USD chứa 23.000 ppm thủy ngân, trong khi chỉ 1 ppm đã bị coi là nguy hiểm. Trong xét nghiệm tiếp theo, kem trắng da Goree Day & Night Whitening Cream chứa 19.900 ppm thủy ngân.
Cả hai sản phẩm này bị Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Philippines cấm sau khi có kết quả xét nghiệm từ EWC. Tuy nhiên, chúng vẫn được bán tràn lan trên thị trường bất chấp lệnh cấm. Dizon nói rằng anh không ngạc nhiên bởi "đó là câu chuyện thường gặp của dân kinh doanh".
Nhóm điều tra của Thony Dizon cũng như các cơ quan quản lý nhiều nước trên thế giới mới chỉ chạm vào bề nổi của cuộc khủng hoảng thủy ngân toàn cầu. Thủy ngân có mặt tràn lan trong các loại kem và xà bông làm trắng, sáng da.
Sở dĩ các hãng sản xuất sử dụng thủy ngân vì nó có khả năng ức chế sự hình thành sắc tố melanin. Khi sử dụng các sản phẩm này, ban đầu da của bạn sẽ trở nên sáng hơn. Tuy nhiên, sau đó thủy ngân gây ra hiện tượng không đều màu trên da. Nặng hơn, nó có thể làm tổn thương hệ thần kinh và thận của người sử dụng.
Mối nguy hiểm không dừng lại ở đó. Phần lớn thủy ngân trong kem làm sáng da và xà bông sẽ xâm nhập nguồn nước thải, từ đó đi vào chuỗi thức ăn. Vào thập niên 1950, một nhà máy hóa chất xả thủy ngân vào vịnh Minamata (Nhật Bản). Sau đó người dân địa phương đã ăn phải cá nhiễm thủy ngân dẫn đến hậu quả khoảng 900 người thiệt mạng, hơn 2.000 người ngộ độc với các triệu chứng từ yếu cơ đến điên loạn, tê liệt, tử vong và dị tật bẩm sinh cho thế hệ sau.
Theo ước tính, thị trường ngành hàng mỹ phẩm có tổng giá trị 20 tỷ USD mỗi năm, gồm hàng xịn, hàng nhái và các sản phẩm giá rẻ chứa thủy ngân độc hại. Phân biệt đâu là sản phẩm an toàn nếu chỉ dựa vào thông tin trên nhãn mác là việc không dễ.
Hiện trên thị trường có rất nhiều sản phẩm được EcoWaste xác định có nồng độ thủy ngân cao vẫn được quảng cáo trên eBay, Amazon và Facebook. Feique, một loại kem làm sáng da có xuất xứ Trung Quốc, được rao bán trên eBay. Loại kem được mô tả là chứa khoáng chất làm sáng da. EcoWaste phát hiện kem dưỡng da ngày và đêm của Feique chứa lần lượt 19.200 ppm và 14.300 ppm thủy ngân. Sau khi Bloomberg liên hệ, eBay cho biết sẽ loại bỏ các sản phẩm Feique ra khỏi hệ thống.
Kem Goree cũng được bán phổ biến trên Amazon. Nhà sản xuất Goree thừa nhận không thể kiểm soát được các sản phẩm làm giả. Họ nhấn mạnh hàng nhái Trung Quốc có bao bì rất xịn, khó phân biệt được là hàng giả. Để chứng minh, công ty Goree đã chuyển một số loại kem chính hãng tới văn phòng Bloomberg ở Hong Kong. Trung tâm Kiểm tra và Tiêu chuẩn Hong Kong đã thực hiện xét nghiệm và phát hiện một sản phẩm chứa 5.430 ppm thủy ngân, sản phẩm khác có 43 ppm thủy ngân, mức nguy hại cho người dùng. Tuy nhiên Goree phủ nhận và cho rằng kết quả này không chính xác.
Thực tế, sản phẩm làm sáng da của các công ty mỹ phẩm toàn cầu không chứa thủy ngân, thay vào đó là các chất như Vitamin C và hydroquinone, có tác dụng hạn chế hoạt động sản xuất melanin và an toàn ở nồng độ thấp. Nhưng người tiêu dùng có thu nhập thấp không thể mua một lọ L'Oréal Paris White Perfect (giá 11,5 USD ở Philippines). Họ chỉ còn cách tiếp cận những sản phẩm rẻ tiền hơn và hầu hết chúng đều chứa các thành phần độc hại.
Để hạn chế việc lạm dụng thủy ngân trong ngành mỹ phẩm, công ước Minamata về Thủy ngân ra đời nhằm kiểm soát ngộ độc và ô nhiễm thủy ngân, được 128 quốc gia thông qua và sẽ có hiệu lực vào năm 2020. Sau 2020, việc "sản xuất, nhập khẩu hoặc xuất khẩu" các loại mỹ phẩm có chứa thủy ngân nhiều hơn mức cho phép sẽ bị cấm. Tuy nhiên, việc thực thi lệnh cấm không dễ dàng. Ở một số quốc gia, hành vi bổ sung thủy ngân vào các loại kem và xà bông không bị coi là bất hợp pháp.
EcoWaste cho rằng cuộc chiến chống ngộ độc thủy ngân sẽ còn rất gian nan. Bởi thị trường chợ đen luôn tìm ra cách tiêu thụ hàng cấm. Rất nhiều sản phẩm làm đẹp bị chính quyền Philippines cấm cửa vẫn dễ dàng có mặt ở quốc gia này, và được rao bán công khai trên mạng.
Sơn Nam (Theo Bloomberg)