Khi Jack Ma tung ra một dịch vụ thanh toán (Alipay) ít người biết đến để thúc đẩy đế chế mua sắm trực tuyến của mình 16 năm trước, ít ai ngờ rằng nó sẽ thành công. Giờ đây, dịch vụ đó đã trở thành trụ cột của Ant Group, tập đoàn công nghệ tài chính khổng lồ có định giá 315 tỷ USD.
Ant Group được Jack Ma đặt theo tên một loài côn trùng (kiến), với nghĩa "nhỏ thì đẹp, nhỏ thì mạnh". Ant Group vừa công bố mức giá IPO cho thương vụ niêm yết song song trên hai sàn Hong Kong và Thượng Hải, đó là 80 HKD (10,32 USD) và 68 Nhân dân tệ (10,13 USD). Điều này giúp hãng huy động 34,5 tỷ USD từ IPO - lớn nhất thế giới, phá vỡ kỷ lục của hãng dầu khí Aramco Saudi Arabia với 29,4 tỷ USD trên sàn Riyadh năm ngoái. Với mức huy động vốn kỷ lục, Ant được định giá tới 315 tỷ USD, theo Bloomberg.
"Ant Group thực sự là viên ngọc quý của Jack Ma và của cả ngành công nghiệp Internet Trung Quốc", nhà phân tích Edith Yeung tại Race Capital nhận định. Ant Group hiện là một trong những công ty công nghệ lớn nhất thế giới và là nền tảng thanh toán trực tuyến lớn nhất Trung Quốc. Ứng dụng này đã hiện diện trong mọi mặt đời sống của người Trung Quốc từ tài khoản đầu tư, tiết kiệm đến bảo hiểm, điểm tín dụng và thậm chí hồ sơ hẹn hò.
Tuy nhiên xuất phát điểm của Ant chỉ là một dự án phụ nhằm bịt lỗ hổng trong ngành mua sắm trực tuyến non trẻ của Trung Quốc. Trở lại năm 2004, rất ít người Trung Quốc có thẻ tín dụng và thẻ ATM. Trong khi đó nếu muốn sử dụng nền tảng thương mại điện tử như Alibaba, họ cần một công cụ đáng tin cậy để xử lý các khoản thanh toán.
Khi đó, Jack Ma đã giao nhiệm vụ cho nhóm tài chính của Alibaba thành lập Alipay. Dịch vụ này sẽ hoạt động như một bên thứ ba đáng tin cậy, giữ tiền từ người mua và chỉ chuyển tiền cho người bán sau khi hàng hóa đã được nhận và người mua xác nhận rằng họ hài lòng với những gì nhận được.
"Khi tôi bắt đầu (Alipay - ứng dụng thanh toán thuộc Ant Group), mọi người đều nói: 'Jack, đây là mô hình ngu ngốc nhất mà chúng tôi từng thấy, sẽ không ai sử dụng nó'", Jack Ma kể lại trong cuộc phỏng vấn năm 2014 với CBS News.
"Tôi đã nói rằng tôi không quan tâm liệu mô hình này có khoa học hay không, có bắt mắt hay không. Miễn là nó hoạt động, xây dựng được lòng tin", Jack Ma quả quyết.
Và Jack Ma đã thành công. Hiện Alipay có 711 triệu người dùng hoạt động hàng tháng và xử lý 118 nghìn tỷ Nhân dân tệ (17,2 nghìn tỷ USD) thanh toán trong 12 tháng từ tháng 6/2019 đến tháng 6/2020, theo báo cáo của Ant Group trong hồ sơ nêm yết.
Ứng dụng di động Alipay, ra mắt năm 2009 chiếm 55% thị trường thanh toán di động của Trung Quốc trong ba tháng đầu năm nay, trong khi ví WeChat Pay và QQ của đối thủ Tencent chiếm khoảng 40%, theo công ty nghiên cứu thị trường eMarketer.
Ứng dụng Alipay đã kết nối hàng triệu người với rất nhiều dịch vụ tài chính. Người dùng Alipay có thể duyệt và chọn các sản phẩm bảo hiểm, thanh toán hóa đơn, vay vốn, trả lương cho nhân viên và đầu tư vào thị trường tiền tệ.
"Bất cứ điều gì bạn muốn làm trong thị trường tài chính, bạn có thể làm thông qua Alipay", nhà phân tích Edith Yeung nói.
Alipay được tách khỏi Alibaba thành công ty riêng biệt vào năm 2011 và trở thành một phần của Ant Group vào năm 2014. Jack Ma, người đã đưa Alibaba IPO thành công vào năm 2014, vẫn giữ quyền kiểm soát Ant Group, theo hồ sơ pháp lý.
Zennon Kapron, người sáng lập công ty nghiên cứu và tư vấn công nghệ tài chính Kapronasia, cho biết Ant hiện cung cấp nhiều dịch vụ và sản phẩm tài chính đến nỗi nó "đã trở thành một phần trong cuộc sống hàng ngày của hàng trăm triệu cá nhân và doanh nghiệp khắp Trung Quốc".
Trong số các dịch vụ phổ biến nhất có Yu'e Bao (có nghĩa "kho báu còn sót lại"), một công cụ quản lý tài sản được ra mắt vào năm 2013 cho phép người dùng đầu tư số tiền trong ví kỹ thuật số của họ. Số tiền tối thiểu để đầu tư chỉ là 1 Nhân dân tệ. Trong 6 tháng, Yu'e Bao đã có 49 triệu người dùng và đặt cọc 250 tỷ Nhân dân tệ (36,5 tỷ USD), theo China Daily. Khi đó, hầu hết các sản phẩm quản lý tài sản do các ngân hàng truyền thống cung cấp đều yêu cầu khoản đầu tư tối thiểu là 50.000 Nhân dân tệ (7.300 USD).
Theo Fitch Ratings, tại thời điểm cao điểm nhất vào tháng 3/2018, tài sản mà Yu'e Bao quản lý đạt mức 1,69 nghìn tỷ Nhân dân tệ (khoảng 267 tỷ USD). Các cơ quan quản lý Trung Quốc sau đó đã buộc Yu'e Bao phải giảm con số này do lo ngại về rủi ro hệ thống. Nếu quỹ khổng lồ thất bại vì một lý do nào đó, nó có thể tàn phá nền kinh tế Trung Quốc. Nhưng nó vẫn là quỹ thị trường tiền tệ lớn nhất Trung Quốc với 1,26 nghìn tỷ Nhân dân tệ (184 tỷ USD) tính đến tháng 3 năm nay, theo Fitch Ratings.
Với hàng trăm triệu người dùng các sản phẩm tài chính của mình, Ant có quyền truy cập vào dữ liệu vô cùng quý giá về hành vi người tiêu dùng Trung Quốc. Không giống như Mỹ, Trung Quốc không có hệ thống chấm điểm tín dụng đáng tin cậy. Vào năm 2015, Ant đã tung ra Sesame Credit để lấp đầy khoảng trống đó. Ant mô tả Sesame Credit là công cụ chấm điểm đáng tin cậy để các doanh nghiệp và người tiêu dùng đánh giá khả năng chi trả của một cá nhân nào đó. Đây là hệ thống xếp hạng tín dụng lớn nhất của Trung Quốc, theo nhà phân tích Edith Yeung, thuộc Race Capital.
Công cụ chấm điểm này không chỉ dùng để được vay với lãi suất ưu đãi. "Tôi thực sự đã thấy điểm Sesame được sử dụng để hẹn hò trực tuyến. Bạn có thể để mục điểm tín dụng của mình hiển thị trong hồ sơ hẹn hò", Yeung nói.
Điểm số Sesame cũng được chia sẻ trên các nền tảng mạng xã hội Trung Quốc bởi những người muốn thể hiện sức mua của họ. Những người có điểm số thấp có thể bị khóa dịch vụ và không được mua đồ. Năm 2015, các tòa án ở Trung Quốc bắt đầu chia sẻ với Ant danh sách những người không trả được nợ. Theo Xinhua, Ant đã sử dụng dữ liệu được cung cấp để trừng phạt 1,2 triệu người vỡ nợ bằng cách hạ điểm số Sesame và hạn chế một số giao dịch mua bằng Alipay.
Đầu năm nay, công ty đã đổi tên từ Ant Financial thành Ant Group vì muốn "tái tạo lại chính mình" với tư cách là nhà cung cấp dịch vụ công nghệ cho các công ty tài chính khác, theo Sunny Tian, một nhà nghiên cứu của công ty nghiên cứu thị trường R3. Trước đây, Ant cung cấp các khoản vay, đầu tư hoặc sản phẩm bảo hiểm trực tiếp cho người tiêu dùng và các công ty. Tuy nhiên, những năm gần đây, Ant trở thành nền tảng kết nối ngân hàng và các hãng bảo hiểm với người tiêu dùng.
Ví dụ, nền tảng cho vay của Ant cung cấp dịch vụ "3-1-0" - 3 phút để đăng ký, 1 giây để có quyết định và 0 người tham gia vào quyết định. Tuy nhiên khoản vay này được chuyển cho một ngân hàng chính thống. Món nợ này nằm trên sổ sách của ngân hàng và Ant chỉ tính như phí môi giới.
"Điều này giúp Ant thoát khỏi con đường trở thành một công ty tài chính truyền thống, cho phép nó trở về nguồn gốc là một doanh nghiệp công nghệ cần ít vốn hơn", nhà nghiên cứu Sunny Tian nhận định.
Ant cũng đã ra mắt Bangnitou, một dịch vụ tư vấn đầu tư do AI hỗ trợ thông qua liên doanh với Vanguard. Bangnitou, có nghĩa là "giúp bạn đầu tư", áp dụng các thuật toán tự động phân bổ lại danh mục đầu tư. Khoản đầu tư tối thiểu là 800 Nhân dân tệ (118 USD). Trong hơn ba tháng sau khi ra mắt vào tháng 4, Bangnitou đã thu hút được khoảng 200.000 khách hàng mới.
Ant Group hiện do Jack Ma kiểm soát và Alibaba nắm hơn 30% cổ phần. Trong đó, Jack Ma nắm giữ 8,8% cổ phần giá trị 27,4 tỷ USD dựa trên giá cổ phiếu niêm yết ở Hong Kong và Thượng Hải. Điều đó sẽ đưa tài sản của tỷ phú Trung Quốc này lên 71,1 tỷ USD, theo Chỉ số tỷ phú Bloomberg, vượt qua Larry Ellison của Oracle Corp, người thừa kế của Oreal Francoise Bettencourt Meyers, và các thành viên của gia tộc Waltons, gia đình sở hữu Walmart Inc.
Sơn Nam (Theo CNN, Bloomberg)