Có hiệu lực từ ngày 12/11, Nghị định 110 của Chính phủ ban hành ngày 24/9 đã thay đổi đáng kể so với Nghị định 87 năm 2001 quy định về xử phạt hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình. Theo đó, điều 48 Nghị định 110 (về hành vi vi phạm quy định về cấm kết hôn, vi phạm chế độ hôn nhân một vợ, một chồng) không còn đề cập đến cấm kết hôn đồng tính. Trong khi trước đây, việc" kết hôn giữa những người cùng giới tính" được xem là vi phạm quy định về cấm kết hôn, bị phạt tiền từ 100.000 đồng đến 500.000 đồng.
Sau khi Nghị định 110 có hiệu lực, cộng đồng LGBT bày tỏ sự phấn khởi và hy vọng về một tương lai tươi sáng hơn cho các cặp đôi đồng giới. Nhiều cặp đồng tính đã quyết định công khai tình yêu và tính đến chuyện làm đám hỏi, đám cưới, thậm chí đăng ký kết hôn.
Như cặp đồng tính nam Hoàng và Châu đều đang sống ở quận 5, TP HCM. Mấy ngày qua, nghe bạn bè kháo nhau "Việt Nam đã cho phép hôn nhân cùng giới tính rồi", cả hai vui mừng đến nôn nao không ngủ được. Họ đang lên kế hoạch đi chụp ảnh cưới tại Đà Lạt và chuẩn bị làm lễ đính hôn ra mắt hai gia đình. "Mình mới nghe bạn bè nói thế thôi chứ chưa biết thực hư ra sao. Nếu đúng là hôn nhân đồng tính được cho phép thì Việt Nam là nước đầu tiên của châu Á làm được điều này, thật là tuyệt vời", Hoàng cười tươi nói.
Cũng bày tỏ niềm vui về những thay đổi trong nghị định mới, song Tăng Ái Linh, một người đồng tính nữ tại TP HCM cẩn trọng hơn, cho rằng đang có sự hiểu lầm trong cộng đồng LGBT về vấn đề này. "Khi Nghị định này được thông qua thì việc tổ chức tiệc cưới giữa những người cùng giới tính không còn bị cấm, tức là không còn bị xử phạt hành chính như các trường hợp trước đây nữa, nhưng điều này không có nghĩa là pháp luật đã công nhận hôn nhân giữa những người cùng giới tính. Các bạn đừng hiểu lầm", Linh (34 tuổi) nói.
Website của Trung tâm ICS (tổ chức thúc đẩy và bảo vệ quyền của người LGBT Việt Nam) chiều 13/11 đăng lời giải thích: Cần phân biệt rõ giữa đăng ký kết hôn (có giấy tờ đàng hoàng) và tổ chức đám cưới (chỉ mang tính nghi lễ, hình thức), hai việc hoàn khác nhau và tách biệt. Phải hiểu rằng từ hôm nay, việc tổ chức tiệc cưới (không đăng ký kết hôn) giữa những người cùng giới tính là hoàn toàn hợp pháp và không còn bị xử phạt hành chính (do chính quyền địa phương hiểu nhầm) như các trường hợp trước đây nữa. Các bạn được quyền tự do tổ chức tiệc cưới và sống chung với nhau.
Theo ông Lương Thế Huy, cán bộ pháp lý của Trung tâm ICS, nếu nghĩ rằng "Việt Nam đã chính thức cho phép kết hôn đồng giới" hay "Được phép làm đám cưới giữa những người cùng giới" đều là những cách hiểu chưa đúng về quy định mới.
Ông Huy nhận xét, trong lĩnh vực Hôn nhân gia đình, nghị định 110 đã có thay đổi đáng kể so với Nghị định 87 trước đây. Cụ thể là hành vi "kết hôn giữa những người cùng giới tính" không còn được nêu ra trong danh mục cấm nữa.
Cũng theo ông, sở dĩ có sự thay đổi về xử phạt hành chính trong lĩnh vực Hôn nhân và gia đình xuất phát từ hai nguyên nhân chính. Một là, việc xử phạt hành vi kết hôn giữa những người cùng giới tính không khả thi trên thực tế. Luật pháp hiện hành quy định "Kết hôn là việc xác lập quan hệ vợ chồng theo quy định pháp luật về điều kiện kết hôn và đăng ký kết hôn". Việc hai người có cùng giới tính muốn đăng ký kết hôn chắc chắn sẽ không được chính quyền chấp nhận. Do đó, hành vi kết hôn giữa những người cùng giới tính, không xảy ra trong thực tế.
Hai là, việc quy định xử phạt hành vi kết hôn giữa những người cùng giới tính dẫn đến cách hiểu sai của một số cơ quan chính quyền. Nhiều trường hợp chính quyền địa phương ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính với những đám cưới cùng giới tính. Việc xử phạt sai đó xuất phát từ cách hiểu sai về "kết hôn" và "đám cưới", dẫn đến việc lấy quy định xử phạt hành vi kết hôn giữa những người cùng giới tính để xử phạt những đám cưới đồng giới.
"Điểm mới trong nghị định 110 là một bước tiến dù nhỏ, nhưng rất đáng hoan nghênh. Và những bước tiến tiếp theo vẫn sẽ được cộng đồng người đồng tính mong chờ ở Luật Hôn nhân gia đình sửa đổi tới đây nhằm đảm bảo những quyền lợi chính đáng trong việc chung sống với nhau giữa những người cùng giới tính", vị đại diện Trung tâm ICS nhận xét.
Luật sư Nguyễn Đức Hoàng, Văn phòng Luật sư Phan khẳng định Luật Hôn nhân gia đình năm 2000 quy định rõ kết hôn giữa những người cùng giới tính bị cấm theo khoản 5 Điều 10. Về nguyên tắc, việc đăng ký kết hôn cùng giới vẫn không được phép, những người này chỉ có thể tổ chức đám cưới và chung sống với nhau như vợ chồng mà không bị xử phạt.
Theo quan điểm của ông Hoàng, Nghị định 110 ban hành tạo điều kiện thuận lợi hơn cho những người cùng giới tính kết hôn thông qua việc không quy định xử phạt hành chính. Nhưng về cơ bản chưa giải quyết được triệt để vấn đề quyền lợi và nghĩa vụ của họ. Đây vẫn chưa được xem là bước tiến về luật vì hôn nhân giữa những người cùng giới tính vẫn bị cấm theo quy định của Luật Hôn nhân gia đình. Chưa kể, việc này có thể tạo ra sự thiếu thống nhất, thậm chí là mâu thuẫn trong quy định pháp luật.
"Để tạo ra sự thống nhất trong quy định pháp luật, đồng thời đảm bảo quyền con người, sự công bằng cho những người cùng giới được sống với giới tính thật của mình, cần phải có sự thay đổi trong quy định của Luật Hôn nhân gia đình, mà trước tiên là thừa nhận quan hệ kết hôn giữa những người cùng giới tính", ông Hoàng khuyến nghị.
Kenny Nguyễn