8h hàng ngày tại Xí nghiệp chăn nuôi động vật số 1, Công ty TNHH MTV Vườn thú Hà Nội, anh Nguyễn Quang Phúc (49 tuổi, tổ trưởng tổ chăm nuôi thú dữ) mở cánh cửa sắt cao chừng hai mét để bước vào khu vực nuôi nhốt gấu - hổ - sư tử.
Bước qua khay thuốc sát trùng, mùi chất thải động vật xộc tới, người đàn ông gần 50 tuổi cùng một vài nhân viên tiếp tục tiến vào trong, tay cầm thanh sắt đập nhẹ vào cửa chuồng, đánh thức các con thú còn đang ngủ.
Những con hổ Đông Dương, sư tử Nam Phi, gấu chó, gấu ngựa đang ngủ tỉnh dậy. Nghe tiếng bước chân, một con sư tử nặng gần 200 kg lững thững tiến sát song cửa sắt, gầm gừ, rồi cọ bờm vào thanh sắt như chào hỏi anh Phúc.
Đi vào trong ngách nhỏ ven chuồng thú, anh Phúc kéo sợi dây sắt, được buộc với một cục sắt to, nặng khoảng 10 kg. Cánh cửa nối giữa khu "trưng bày - không gian để khách du lịch ngắm" ngăn chuồng bên trong lộ ra.
"Phi, ra!" nghe hiệu lệnh, con sư tử tên "Phi" đang nằm vội đứng dậy bước ra ngoài khu trưng bày. Anh Phúc và một đồng nghiệp khác sập cửa, khóa chốt cẩn thận rồi mở cửa chuồng trong, bắt đầu công việc cọ rửa, quét dọn. Quét xong, vài nhân viên tiến hành bơm thuốc sát trùng một tuần một lần theo lịch của sở thú.
Khoảng 10h, nhân viên kéo xe chở thịt lợn, thịt bò, sườn, gà vào trong khu nuôi dưỡng, chia khẩu phần ăn cho các con thú. Cửa sập lại mở, các con vật được gọi vào "ăn sáng".
Ngồi chia thức ăn cho thú, anh Phúc cho biết chăm động vật, nhất là thú dữ, không đơn thuần là việc cho chúng ăn, còn phải tìm hiểu tâm lý, tính nết, tính khẩu phần thức ăn, chú trọng hàm lượng dinh dưỡng, định kỳ nâng cao sức đề kháng, chế độ ăn uống cho phù hợp.
Con nào thể trạng mệt mỏi phải bổ sung dinh dưỡng, còn con nào béo, những nhân viên như anh Phúc lại nghĩ cách cho vận động, tập thể dục.
"Chúng không biết nói, đau không biết kêu, mệt không biết than, nên việc của người chăm sóc là phải quan sát tính cách của từng con, nhìn biểu hiện trên sắc mặt, hành động, cử chỉ, tiếng gầm, hơi thở để nhận biết sức khỏe", anh Phúc chia sẻ.
Mỗi sáng trước khi dọn chuồng, các nhân viên phải chú ý quan sát chất thải của từng con để đoán biết tình trạng sức khỏe và có các phương án điều trị phù hợp. Chất thải lỏng hay rắn, màu sắc, hình dạng ra sao... đều được nhân viên ghi lại tỉ mỉ. Bên cạnh đó, việc lấy mẫu chất thải đi xét nghiệm cũng được họ làm thường xuyên.
26 năm theo nghề, với anh Nguyễn Quang Phúc, chăm nuôi thú dữ trở thành sở thích, một ngày không được làm, không được gặp lại thấy nhớ chúng.
"Tôi có rất nhiều kỷ niệm với những con thú ở đây", anh Phúc vừa cười vừa nói.
Anh Phúc nhớ lại quãng thời gian con hổ Bình Dương bị hỏng một móng, phải tháo khớp. Khi ấy anh kê một tấm ván nằm sát chuồng thú, cách chừng một mét, để trông nom.
Lưỡi thú dữ rất sắc, chỉ cần liếm vào vết thương là đứt chỉ, thế nên anh phải ngồi trông, thấy nó quay vào vết thương phải đập cũi để đánh lạc hướng. Phẫu thuật xong, thú không chịu ăn, anh Phúc phải thái thịt thành từng miếng nhỏ, lấy que xiên thịt rồi đút cho nó.
"Ngày trước miếng thịt 5 kg nó ăn một phút là hết, nhưng lúc ấy thái được 2 kg thịt mà nó ăn hết là mừng lắm. Khi đó tôi sướng chảy cả nước mắt", anh Phúc nói.
Anh Phúc kể người làm nghề chăm nuôi thú sợ nhất là tiếng điện thoại lúc nửa đêm, bởi gọi "tầm đó" là đàn thú có chuyện.
Thú dữ ốm không báo trước, nửa đêm, rạng sáng phải đến vườn thú là chuyện thường. Nhiều đợt thú ốm, anh Phúc ở lại chuồng đến vài ngày không về nhà.
"Mình xem nó như con, về cũng lo không ngủ được, nên cứ ngồi trông thêm", anh Phúc tâm sự.
Cùng làm nghề chăm nuôi thú dữ như anh Phúc, chị Trần Thị Ngọc (44 tuổi) bắt đầu công việc đã 22 năm. Thấy bóng chị Ngọc đi kiểm lượng ăn của thú buổi sáng, Chăm (một con sư tử trong chuồng thú dữ) vọt lên, dựa vào cửa nhìn theo. Chị Ngọc đến gần, Chăm nhảy xuống vẫy đuôi, cọ đầu vào cửa sắt.
Chị Ngọc kể Chăm thân với chị như mẹ nó. Ngày 4/1/2018, Chăm chào đời tại Vườn thú Hà Nội, từ giống sư tử Nam Phi.
Chuồng thú sinh con tuyệt đối không được vào nhưng có camera để theo dõi. Nhìn con Nam (sư tử cái) rặn đẻ, các nhân viên đều nín thở. Đến lúc Nam "vượt cạn" xong, con non nằm im không khóc. Một lúc lâu sau, con mẹ liếm người, Chăm mới "eo" lên một tiếng.
"Mọi người lúc đấy mới dám thở ra", chị Ngọc nhớ lại.
Một tuần sau sinh Chăm, sư tử cái chết, mọi người chẳng nói với nhau câu nào mà thất thần ngồi một góc, gục mặt khóc.
Từ ngày sư tử cái mất, một tay chị Ngọc chăm sóc Chăm, cho uống sữa, dùng tay massage để kích thích bài tiết, thậm chí khi nó lạnh, chị cho vào chăn ôm trong lòng để sưởi ấm; khi nó đau bụng chị ngồi trong chuồng xoa cho nó.
Nhóm công nhân chăm sóc đàn thú dữ có 10 người, nhưng chỉ chị Ngọc gần gũi, điều khiển được Chăm, gọi ra, gọi vào, xoa đầu, hay bảo nó thực hiện những động tác chạy nhảy, ngồi.
"Xưa Chăm còn nhỏ, tôi còn vào chuồng ôm, bây giờ lớn hơn thì không vào lúc nó trong chuồng được", chị Ngọc chia sẻ.
Những ngày giáp Tết, nhân viên sở thú Hà Nội vẫn tất bật làm việc như mọi ngày. Tâm sự về Tết, chị Ngọc cho biết nhân viên ở đây chẳng năm nào được nghỉ dài, bởi thú không như người, ngày nào cũng phải ăn nên luôn phải túc trực. Mọi người chia nhau trực, nhà ai gần thì phụ những người ở xa.
"Chúng tôi làm nghề phục vụ mọi người. Mọi người đi chơi thì chúng tôi làm. Với chúng tôi, bầy thú dữ khỏe mạnh, nô đùa, nhận được những lời khen, tràng vỗ tay từ du khách mỗi ngày là thấy sướng rồi", chị Ngọc nói.
Nguyễn Ngoan