Ở một góc khiêm nhường tại Bệnh viện Việt Pháp có ngôi miếu thờ các y bác sĩ đã chết trong cuộc chiến chống dịch SARS. Cách đây tròn 10 năm, nơi đây tiếp nhận ca bệnh đầu tiên mắc SARS và cũng là nơi chịu tổn thất nặng nề nhất về người với 6 y bác sĩ đã ra đi mãi mãi. Sau đại dịch, ban giám đốc bệnh viện quyết định dựng ngôi miếu để tưởng nhớ các đồng nghiệp và để các nhân viên bệnh viện thay nhau hương khói.
Sáng cuối tháng 3, tranh thủ lúc vơi bệnh nhân, bác sĩ Nguyễn Ngọc Thọ lại ra miếu thắp hương. Trong khuôn viên cây cối um tùm, mùi khói nhang quyện với hương hoa tươi nhè nhẹ tỏa, ngôi miếu thờ lặng lẽ yên tĩnh trái ngược với sự ồn ào của khu vực khám chữa bệnh. Trên bia tưởng niệm ghi tên 6 người đã mất trong cuộc chiến chống dịch SARS năm 2003, theo thứ tự thời gian họ ra đi: Y tá Nguyễn Thị Lượng 15/3/2003; bác sĩ Jean - Paul Dirosier 19/3/2003; y tá Phạm Thị Uyên 24/3/2003; bác sĩ Nguyễn Thế Phương 24/3/2003; bác sĩ Nguyễn Hữu Bội 12/4/2003; bác sĩ Jacque 7/2003 (chết sau khi về Pháp).
6 người này đã cùng với tập thể hơn 50 y bác sĩ Bệnh viện Việt Pháp, chưa kể các nhân viên phục vụ bình thường như bảo vệ, lao công... tham gia chống dịch 10 năm trước. Họ cùng trải qua nỗi kinh hoàng khi toàn bộ bệnh viện đóng cửa cách ly ngay sau khi phát hiện bệnh nhân đầu tiên mắc căn bệnh lạ; khi lần lượt từng đồng nghiệp đếm đến con số 44 người bị lây bệnh, khó thở; trong vòng 10 ngày 4 người ra đi mãi mãi.
Là một trong 3 bác sĩ điều trị chính cho các bệnh nhân SARS khi đó, bác sĩ Thọ là người trải nghiệm sâu sắc với đại dịch này. Vị bác sĩ trầm ngâm nhớ lại thời kỳ mà ông mô tả là "không bao giờ quên". Khi ấy, Chung Cheng, người Hong Kong nhập viện Việt Pháp, với các triệu chứng giống cúm nhưng diễn tiến rất lạ, sốt, ho rất nhiều, khó thở. Đây được cho là trường hợp đầu tiên ở Việt Nam bị SARS.
Vài ngày sau, tình trạng bệnh nhân Chung Cheng rất xấu, gia đình thuê chuyên cơ đưa về nước để lại sau lưng Bệnh viện Việt Pháp có hơn 5 y tá sốt với biểu hiện giống Chung Cheng. Lúc đó, bác sĩ Carline (người Pháp công tác tại Việt Pháp) tìm hiểu trên Internet thấy ở phía nam Trung Quốc đang có một bệnh dịch lạ với biểu hiện sốt, ho, liền chột dạ nghĩ tới tình hình của viện. Bác sĩ này lập tức báo cáo lên Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Vài ngày sau, đại diện WHO - bác sĩ Carlo Ubani đã sang Việt Nam trực tiếp nắm bắt tình hình dịch bệnh.
"Chúng tôi không nhận thêm bệnh nhân ngoài, giải quyết cho người đang điều trị xuất viện sớm hoặc chuyển viện. Tất cả y bác sĩ đều được huy động xuống tầng 2 chăm sóc những người bị dịch. Vào lúc cao điểm, có quá nửa nhân viên bệnh viện đổ bệnh", bác sĩ Thọ cho biết.
Nhân viên y tế chăm sóc bệnh nhân SARS. |
Thời điểm đó dọc đường Phương Mai trước cổng viện vắng tanh. Người qua lại đều vội vã, đi sát lề đường bên kia. Toàn bộ nhân viên không được về nhà để bảo vệ sự an toàn của cộng đồng. Những quán xá khu vực này đều hạn chế mở cửa, không ai bán đồ ăn cho bệnh viện. Lúc đó, lãnh đạo bệnh viện phải liên hệ nhờ những khách sạn lớn viện trợ thức ăn. Vị bác sĩ trầm ngâm: "Họ rất nhiệt tình, cung cấp toàn đồ ăn ngon với một điều kiện không được tiết lộ khách sạn họ viện trợ cho vùng dịch. Thời điểm đó, nói đến Việt Pháp là ai cũng sợ như thảm họa diệt vong ấy".
Cùng lúc này, ở Hong Kong, Singapore, Canada đều có người mắc bệnh. Dịch SARS lan ra toàn thế giới. Tất cả đều có mối liên quan trực tiếp, gián tiếp với chuyến bay cuối cùng về nước của bệnh nhân Chung Cheng.
Bệnh viện Việt Pháp bị cô lập, nhân lực thiếu, trang thiết bị không đủ cho một tình huống đặc biệt khó khăn mà giới y học chưa hề gặp trước đó, song không nhận được sự hỗ trợ nào. "5 ngày sau, đoàn cứu trợ của Pháp mang 5 chiếc máy thở sang. Những ngày tiếp theo, Bộ Y tế chỉ đạo chuyển bệnh nhân sang Bệnh viện Nhiệt đới, gánh nặng cũng bớt đi", bác sĩ Thọ cho biết thêm.
"Lúc bệnh nhân được chuyển hết sang Viện Nhiệt đới, nơi này chỉ còn là một màu tang thương. Khắp các hành lang không có một bóng người, vải trắng bay phất phơ. Bệnh nhân cuối cùng ra đi khiến chúng tôi bị sốc nặng. Chúng tôi âm thầm gói ghém anh ấy lại, rải nhiều lớp khử trùng, lặng lẽ mang xuống Văn Điển hỏa táng trong vội vã", bác sĩ Thọ nhớ lại thời điểm khó khăn khi đó.
Với y tá trưởng Bùi Thanh Xuân, dịch SARS là ký ức đáng sợ nhất cuộc đời. "Tôi lờ mờ nhận thấy dịch ngày càng bùng lên nguy hiểm, hôm đó đi chợ mua rất nhiều đồ, dặn chồng nấu nướng và chăm sóc các con. Quả nhiên, tối hôm ấy bệnh viện phát lệnh đóng cửa, toàn bộ nhân viên ở lại viện". Ngày ấy chị không biết rằng sẽ buộc phải xa gia đình đúng một tháng trời và chứng kiến sự ra đi trong đau đớn của nhiều đồng nghiệp.
Thời gian đầu, y tá Xuân cùng các y bác sĩ khác chăm sóc bệnh nhân. Không ai biết gì về độ nguy hiểm của bệnh, họ không khẩu trang, không đồ bảo hộ và vẫn còn trêu đùa nhau. "Tôi còn nhớ bác sĩ Tấn kiếm đâu được túi gạo nhờ tôi đánh lưng cho anh ấy. Anh Phương nằm giường bên cạnh còn đùa cợt cách làm ấy không hiệu quả, nói là bệnh cúm đâu có đáng sợ như thế. Thế mà chỉ hôm sau anh Phương đã thở máy rồi chết ít ngày sau đó. Y tá Lượng lúc mất mà rút được ống thở còn khó kia mà", nữ y tá nghẹn giọng.
Sau đó vài ngày, đến lượt chị Xuân lây SARS. Nằm trên giường bệnh, phán đoán tình hình chị mới thấy con virus này nguy hiểm đến mức nào. "Tin người chết, người lây bệnh, tin dịch bùng nổ ra toàn cầu khiến người người lo sợ. Cứ cách 2 ngày nhà tôi lại có người đến phun thuốc chống dịch. Chồng tôi được cho nghỉ việc vẫn hưởng lương, các con cháu tôi nghỉ học, em chồng thì khóc lóc đòi chuyển nhà đi lánh nạn", chị Xuân chia sẻ.
Khi biết đây là bệnh viêm đường hô hấp cấp, mọi người e dè hơn, cũng có người hoảng loạn bỏ trốn. Ngoài người được phân chăm bệnh nhân, nhân viên còn lại ngủ hết dưới kho. Tầng 2 bệnh viện - nơi điều trị cho người bị dịch cách biệt hẳn. Người nhà đến thường nhét đồ tiếp tế vào một sợi dây rồi kéo lên. Lãnh đạo đến thăm chỉ dám đứng bên ngoài barie, người can đảm lắm thì đứng dưới tòa nhà.
Đến cuối tháng 3, số người mắc bệnh giảm hẳn, không còn trường hợp nào mất hay trở nặng, không khí tang tóc giảm đi phần nào. Dịch SARS khiến khoảng 44 y tá, bác sĩ của Bệnh viện Việt Pháp lây bệnh, 6 người (trong và ngoài nước) đã chết. Ngoài ra, có 2 người liên quan cũng tử vong là bệnh nhân đầu tiên Chung Cheng và bác sĩ đại diện WHO - Carlo Ubani.
Y tá Nguyễn Thị Mến (bệnh viện Việt Pháp, giữa) tỉnh lại sau hơn 20 ngày hôn mê vì SARS. |
Khi chuyển các bệnh nhân sang bệnh viện Bệnh Nhiệt đới trung ương, các bác sĩ ở đây đã có một phát kiến quan trọng giúp phần nào khống chế sự lây lan của đại dịch chết người này. Đó chính là mở cửa các buồng bệnh cho thông thoáng.
Bác sĩ, Phó giám đốc bệnh viện, Nguyễn Hồng Hà, cho biết: "Khi được mời sang hội chẩn ở Bệnh viện Việt Pháp, tôi nghĩ đóng kín các cửa thế này thì gay lắm, bức bách, khó chịu, bí, thiếu sự lưu thông khí. Vì thế, khi tiếp nhận ca bệnh đầu tiên, chúng tôi đã bàn bạc thống nhất cứ mở thông thoáng buồng bệnh. Người nào chăm sóc bệnh nhân thì có găng tay, khẩu trang, có gì mặc đấy, ra khỏi khu vực thì bỏ áo ngoài, rửa tay, thay khẩu trang, biện pháp chỉ có thế".
"Chúng tôi nhận định bất kỳ bệnh truyền nhiễm nào cũng có một ngưỡng nồng độ mầm bệnh xâm nhập vào cơ thể thì mới nhiễm. Người bị nhiễm phải hít đủ nồng độ virus vào cơ thể. Khi mở cửa thông thoáng, nồng độ virus được phân tán ra không trung, gió thổi bay, bị loãng đi. Mỗi nhân viên y tế đều hít virus vào nhưng ở dưới ngưỡng nên không phát bệnh. Dù virus bay ra ngoài môi trường nhưng người hít vào cũng không sao vì nồng độ virus thấp, không đủ gây bệnh", bác sĩ Hà cho biết.
Theo dõi suốt 2 tuần, cứ hàng ngày thấy không nhân viên nào bị sốt, nhiễm trùng hô hấp là mừng, các bác sĩ thở phào nhẹ nhõm vì hóa ra cách mở cửa thoáng là đúng. Nhân viên bệnh viện vẫn hằng ngày đi làm, về nhà bình thường, không bị cách ly.
Chị Phạm Thị Ngọc Dung, hiện là y tá trưởng Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương, có những kỷ niệm khó quên về ngày chống dịch SARS. Trong ký ức y tá Dung, bệnh nhân SARS thật thương. Họ hầu như không nằm bởi không thở được, chỉ ngồi gục bên đống chăn gối cố mà thở. Đa phần đều rất lo lắng, có người thậm chí yêu cầu nhân viên y tế đứng bên cạnh, cứ ra khỏi buồng là hốt hoảng.
Cứ bỏ mask thở ôxy ra là bệnh nhân tím tái, ăn cũng khó, vì thế mỗi lần cho ăn phải rất kỳ công, có khi đứng hàng tiếng, mở mask ra bón một miếng xong lại úp vào. Mọi việc chăm sóc cho bệnh nhân đều do nhân viên thực hiện, từ việc tắm rửa, gội đầu, đánh răng, thay quần áo... Gia đình bệnh nhân cũng sợ không đến, ở ngoài khu vực căng dây cách ly theo dõi.
Theo Giáo sư Hoàng Thủy Long, nguyên giám đốc Viện vệ sinh dịch tễ Trung ương, khi ấy là Phó ban phòng chống dịch bệnh hô hấp, bệnh SARS đã hoành hành ở Việt Nam trong 45 ngày, gây nhiễm 65 người, làm 5 người tử vong. Việt Nam là một trong 25 nước hứng chịu dịch bệnh này. Bộ Y tế đã báo động dịch bệnh khẩn cấp.
Hơn một tháng sau, thế giới mới xác định được chủng virus cấp tính corona gây bệnh SARS. Từ đó, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương kết hợp với Viện Y học nhiệt đới cùng chống dịch, điều trị tích cực cho các bệnh nhân lây nhiễm. Việc phòng chống cũng diễn ra quyết liệt ở các biên giới, sân bay... Chính phủ đầu tư hàng trăm tỷ mua thêm trang thiết bị, lắp đặt máy thở tại bệnh viện, máy đo nhiệt độ tại sân bay, tập huấn cho tất cả các tỉnh, cử người đi học thêm để chẩn đoán, điều trị bệnh...
Sau hơn 40 ngày thì dịch bệnh đã khống chế và Việt Nam trở thành nước đầu tiên trên thế giới khống chế được đại dịch này.
Theo VnExpress