Cai Jingxian được xem là một trong những huyền thoại lập trình hàng đầu tại Alibaba - gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc. Cai chính là một trong ba lập trình viên đầu tiên tạo nên Taobao, trang thương mại điện tử làm thay đổi mô hình Internet ở Trung Quốc, ảnh hưởng đến hàng nghìn doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và người tiêu dùng.
Cai sinh năm 1976 tại Chiết Giang, miền nam Trung Quốc. Khi còn là học sinh tại trường trung học Zhejiang Cangnan, ở Ôn Châu, tỉnh Chiết Giang, Cai gặp khó khăn với các môn xã hội nhưng lại có thành tích vượt trội ở các môn như toán và khoa học. Các giáo viên đánh giá Cai là một cậu thiếu niên nhút nhát và luôn có những câu hỏi hóc búa về toán học. Sau khi tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hàng Châu, Cai ở lại và gia nhập Alibaba, nơi anh hiện là nhà nghiên cứu cấp cao của Alibaba Cloud, công ty điện toán đám mây lớn nhất Trung Quốc.
Gia nhập Alibaba năm 2000 khi công ty vừa mới thành lập, Cai được các đồng nghiệp đánh giá là một người trầm lặng và kín đáo, nhưng nổi tiếng với kỹ năng lập trình và sẵn sàng giúp đỡ đồng nghiệp về các vấn đề công nghệ. Cai thường được nhìn thấy ngồi cặm cụi tập trung làm việc ở một góc phòng và không bao giờ rời khỏi chiếc máy tính của mình.
Ba năm sau khi gia nhập công ty, Cai được Jack Ma mời tham gia một "dự án bí mật". Đó là một ngày đầu xuân ấm áp, Cai được gọi đến phòng làm việc của Jack Ma và nhận được một dự án bằng tiếng Anh. Cùng với hai lập trình viên khác, Cai đã xây dựng phiên bản thử nghiệm của Taobao Marketplace chỉ trong một tháng. Trong gần 5 năm sau đó, Cai chịu trách nhiệm về tất cả chức năng của công cụ tìm kiếm trên trang Taobao, bên cạnh các nhiệm vụ khác của mình tại Alibaba.
"Lúc đầu, mỗi người chúng tôi đều phải tham gia diễn đàn và chúng tôi sẽ trả lời bất kỳ câu hỏi nào từ khách hàng một cách kịp thời. Xiaobao (một thành viên của nhóm khởi nghiệp Taobao) thường xuyên chăm chú theo dõi diễn đàn. Nếu có vấn đề gì, anh ấy nói ngay với tôi, và tôi sẽ thay đổi ngay lập tức, có thể mất vài phút, lúc đó chương trình của chúng tôi rất đơn giản", Cai nhớ lại.
Trong ký ức của Xingdian, CTO (giám đốc công nghệ) hiện tại của Alibaba, Cai là một người kỳ lạ, luôn ngồi trong góc giải quyết một số vấn đề khó nhằn của người khác một cách nhanh chóng, ngay cả với những việc anh chưa từng tiếp xúc trước đó. Cai ngồi trước máy tính ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác, bảy năm liền bận rộn xây dựng Taobao và các dự án khác của Alibaba. Ngoại trừ việc đi xe về nhà khi tan sở, hầu như không thấy lúc nào Cai rảnh rỗi.
Nhớ lại những ngày xây dựng Taobao, Cai cho biết anh rất "hạnh phúc". Khi đó, công ty thuê một căn nhà cạnh văn phòng làm ký túc xá, họ thường tan sở lúc 12h đêm và ngủ lại ký túc. Cuộc sống lúc đó vô cùng bận rộn, không có thời gian tập thể dục nên họ đã rủ nhau cùng trồng cây chuối để giải tỏa căng thẳng. "Ban đầu tôi rất sợ. Vì nếu tôi trồng chuối không đúng có thể sẽ bị vẹo cổ nếu ngã", Cai kể.
Taobao Marketplace hiện trở thành một trong mười trang web mua sắm được truy cập nhiều nhất thế giới. Từ 2003 đến 2005, thị phần của nó tăng từ 8% lên 59%, cạnh tranh với eBay Trung Quốc. Taobao hiện chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt là nền tảng Taobao Live với doanh thu phát trực tiếp đạt 200 tỷ nhân dân tệ (28,3 tỷ USD) vào năm 2019, gấp đôi so với mức 100 tỷ nhân dân tệ (14,1 tỷ USD) năm 2018.
Vào năm 2014, Cai được chỉ định là đối tác của Alibaba, nhà nghiên cứu cấp cao tại Alibaba Cloud. Hiện ở tuổi 44, Cai sở hữu khối tài sản trị giá 2,6 tỷ nhân dân tệ (383 triệu USD), chủ yếu đến từ số cổ phiếu Alibaba mà anh nhận được trong suốt 20 năm cống hiến cho công ty.
Ngay cả khi đã trở thành đối tác quan trọng của Alibaba, giàu có và quyền lực nhưng Cai vẫn đắm chìm trong thế giới lập trình của riêng mình. Công viên Alibaba Xixi, có một khu vườn nhỏ được xây dựng dọc theo vùng đầm lầy Xixi, nơi nhân viên Alibaba thường đi dạo ngắm cá. Nhưng Cai hầu như chẳng bao giờ đi loanh quanh khu vực thơ mộng này. Mỗi sáng, sau khi mua cà phê ở quán gần nhất công ty, anh về chỗ ngồi và gõ máy tính. Cai không giỏi giao tiếp và không sử dụng mạng xã hội, rất khó để nhìn thấy anh ở nơi công cộng nhưng đối với nhân viên Alibaba, ai cũng biết đến một huyền thoại như anh.
Bi Xuan, nhà nghiên cứu của Bộ phận Phần mềm Hệ thống Alibaba, cho biết: "Có rất nhiều lập trình viên, nhưng Cai là người duy nhất có thể được gọi là 'thần'. Khả năng giải quyết lỗi của anh ấy là vô địch. Trong lịch sử giải quyết lỗi của Taobao, anh ấy có nhiều hơn N trường hợp".
Được nhiều người trong công ty coi như một vị "thần" nhưng Cai cảm thấy anh ấy chỉ là một người bình thường. Cai nói việc mình làm tốt nhất là ngồi im lặng trước máy tinh, đối mặt với khung đen trên màn hình, viết mã và giải quyết vấn đề.
Sơn Nam (Theo SCMP, Developer)