Hiểu biết những thông tin quan trọng về sốt ở trẻ em sẽ giúp phụ huynh chăm sóc trẻ sốt đúng cách, điều này giúp trẻ mau chóng lành bệnh hơn.
Xác định và cách nhận biết trẻ bị sốt
Sốt là một triệu chứng rất thường gặp ở trẻ em đặc biệt là trẻ nhỏ. Bình thường nhiệt độ của cơ thể con người nằm trong khoảng từ 36,5 độ C - 37,5 độ C. Về mặt sinh học, trẻ em cũng có nhiệt độ như người lớn nhưng ở trẻ, do trung tâm điều hòa thân nhiệt chưa hoàn chỉnh nên dễ bị sốt và sốt cao. Khi nhiệt độ cơ thể trẻ vượt quá 37,5 độ C (đo ở vùng nách) mới được gọi là sốt. Nhưng trẻ chỉ được dùng thuốc hạ sốt khi thân nhiệt tăng lên 38,5 độ C - 39 độ C.
Những trường hợp trẻ sốt dưới 38,5 độ C, cha mẹ chỉ cần đắp khăn thấm nước ấm, cho trẻ nằm nơi thoáng mát, không cho trẻ mặc nhiều quần áo, thường xuyên lau mồ hôi cho trẻ và đặc biệt cần bổ sung đầy đủ lượng nước uống cho trẻ. Sốt là phản ứng có lợi chống lại sự phát triển của vi khuẩn cũng như những tác nhân gây bệnh khác, tuy nhiên sốt cao có thể gây co giật.
Cha mẹ có thể nhận ra trẻ đang bị sốt bằng cách sờ ở bụng hoặc nách của trẻ thấy nóng. Phụ huynh cũng có thể nhìn thấy môi và má trẻ đỏ hơn bình thường. Mắt trẻ không còn linh hoạt, cử chỉ lừ đừ, trẻ có thể bị lạnh run, tăng tiết mồ hôi. Chính xác nhất, cha mẹ nên đo thân nhiệt của trẻ để xác định được tình trạng sốt hiện tại của trẻ (sốt nhẹ hoặc sốt cao), dựa vào phân loại sốt ở trẻ thường dùng như sau: Khi nhiệt độ từ 37,5 độ C - 38,5 độ C là sốt nhẹ. Khi nhiệt độ từ 38,5 độ C - 390 độ C là sốt vừa. Khi nhiệt độ từ 39 độ C - 40 độ C là sốt cao. Hơn 40 độ C là sốt rất cao.
Các nguyên nhân gây sốt
Sốt không phải là một bệnh nhưng lại là biểu hiện của nhiều nguyên nhân khác nhau. Có nhiều nguyên nhân gây sốt ở trẻ, trong đó sốt do nhiễm trùng hoặc do một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở trẻ em phụ huynh cần đặc biệt chú ý để đảm bảo sức khỏe và sự an toàn cho trẻ. Nguyên nhân gây sốt ở trẻ thường được ghi nhận như sau:
- Sốt do nhiễm siêu vi là nguyên nhân hàng đầu gây ra sốt ở trẻ em. Bệnh thường khỏi sau 5 - 7 ngày. Có rất nhiều loại siêu vi gây bệnh cho trẻ em nhưng nguy hiểm nhất là siêu vi gây bệnh sốt xuất huyết, bệnh tay chân miệng, bệnh sởi, bệnh quai bị, bệnh rubella, bệnh cúm, bệnh thủy đậu.
- Sốt do nhiễm vi trùng thường gặp nhất là nhiễm khuẩn đường hô hấp cấp tính như viêm họng, viêm amiđan, viêm tai giữa, viêm phổi, viêm phế quản. Có thể là tình trạng nhiễm trùng đường tiêu hóa do vi khuẩn như bệnh tả, bệnh kiết lỵ, bệnh thương hàn…hoặc những bệnh nhiễm trùng nguy hiểm như viêm màng não mủ do vi khuẩn Hib, viêm màng não do não mô cầu, nhiễm trùng máu do phế cầu…
- Một số tác nhân gây nhiễm trùng khác: có thể làm trẻ bị sốt như nhiễm ký sinh trùng hoặc nhiễm lao.
Nguyên nhân không do nhiễm khuẩn thường gặp trong những tình huống như tăng nhiệt độ do trẻ được ủ ấm quá kỹ; tiêm chủng cũng làm trẻ bị sốt, nhất là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường bị sốt sau khi được tiêm chủng những loại vaccine trong năm đầu đời. Bé mọc răng cũng có thể làm tăng thân nhiệt nhưng chỉ ở mức độ nhẹ, cha mẹ không nên quá lo lắng. Một số trẻ có thể bị sốt do thuốc, bệnh lý rối loạn miễn dịch, bệnh lý ác tính…
Chăm sóc đúng cách trẻ bị sốt tại nhà
- Khi xác định trẻ bị sốt, cha mẹ cởi bớt chăn mền, quần áo, chỉ nên cho trẻ mặc quần áo rộng thoáng để cơ thể giải tỏa bớt nhiệt giúp trẻ giảm sốt. Một số phụ huynh mắc sai lầm khi thấy con mình vừa sốt vừa run, sợ con bị lạnh nên quấn nhiều quần áo, đắp nhiều chăn mền làm trẻ càng sốt cao và có thể làm trẻ bị co giật mà dân gian gọi là "làm kinh".
- Cho trẻ uống nhiều nước vì sốt thường làm trẻ mất nước, nằm nghỉ ở nơi thông thoáng, theo dõi nhiệt độ của trẻ bằng nhiệt kế 4 giờ một lần.
- Cho trẻ uống thuốc hạ sốt khi trẻ bị sốt trên 38,5 độ C - 39 độ C, thuốc được chọn lựa là Paracetamol đơn chất dạng gói hay sirô... vì đây là thuốc hạ sốt dễ sử dụng, hiệu quả hạ sốt nhanh, thường sẽ có tác dụng hạ sốt 30 phút sau khi sử dụng và kéo dài từ 4 - 6 giờ, ít tác dụng phụ. Cần cho trẻ uống đúng liều theo chỉ định là 10mg - 15 mg/kg/lần, lặp lại sau 4 giờ nếu trẻ còn sốt, thường dùng 3 - 4 lần/ngày, tổng liều tối đa không quá 60mg/kg/24 giờ.
- Cha mẹ cần chú ý trẻ em trong nhóm tuổi từ 6 tháng - 36 tháng tuổi khi sốt quá cao có thể bị co giật, phụ huynh cần hạ sốt tích cực cho trẻ bằng cách "lau mát" cho trẻ bằng nước ấm.
Cởi hết quần áo trẻ, dùng 5 chiếc khăn nhỏ nhúng vào nước ấm, đặt 2 bên nách và 2 bên háng trẻ, chiếc khăn còn lại nhúng nước ấm lau khắp người trẻ. Nước ấm sẽ bốc hơi, khiến giãn mạch máu làm trẻ mát. Tiếp tục làm như vậy cho đến khi nhiệt độ của trẻ hạ xuống mức bình thường (37 độ C). Thông thường nhiệt độ sẽ hạ trong khoảng 30 - 45 phút.
Nếu trẻ khóc và phản đối việc đắp khăn ấm, cha mẹ có thể đặt trẻ ngồi vào thau nước ấm cho trẻ cảm thấy thoải mái, rồi dùng khăn lau vùng bẹn, vùng nách và khắp người trẻ.
Thạc sĩ - bác sĩ Đinh Thạc
Bệnh viện Nhi Đồng 1 - TP HCM