Công chúa Aiko tổ chức họp báo tháng 3/2022 để công bố kế hoạch hoạt động tư cách một thành viên trưởng thành của Hoàng gia Nhật Bản. Việc Công chúa Aiko bước sang tuổi 20 hôm 1/12 cũng đóng vai trò nhắc nhở một vấn đề quan trọng mà Hoàng gia Nhật Bản đang phải đối mặt là số lượng thành viên ngày càng ít đi.
Theo Luật Hoàng gia năm 1947, chỉ nam giới được thừa kế ngai vàng. Ngược lại, thành viên nữ trong gia đình Hoàng gia phải từ bỏ tước hiệu và bị xóa tên khỏi danh sách hoàng tộc nếu kết hôn với thường dân. Từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, số lượng thành viên Hoàng gia Nhật Bản giảm mạnh từ 67 xuống 17, sau khi nhiều thành viên nữ kết hôn với thường dân và rời Hoàng gia. Hiện Hoàng gia Nhật Bản chỉ còn ba người thừa kế nam giới: Thái tử Fumihito (55 tuổi) - em trai Nhật Hoàng Naruhito, Hoàng tử Hisahito (15 tuổi) - con trai Thái tử Fumihito - và Hoàng tử Hitachi (85 tuổi) là em trai Thượng hoàng Akihito.
Như vậy theo Luật, Công chúa Aiko - con duy nhất của Nhật hoàng Naruhito và Hoàng hậu Masako - sẽ không thể kế vị cha. Nếu Công chúa Aiko kết hôn với thường dân, cô sẽ phải rời Hoàng gia như em họ Mako - người kết hôn với Kei Komuro hồi cuối tháng 10.
Kumiko Nemoto, Giáo sư xã hội học tại Đại học Ngoại ngữ Kyoto, cho rằng Hoàng gia Nhật Bản đang đối mặt khủng hoảng người thừa kế do tư tưởng bảo thủ chỉ truyền ngôi cho nam giới và coi "nó là biểu tượng của chế độ phụ hệ trong gia đình và xã hội Nhật Bản".
"Các thành viên nữ trong Hoàng gia Nhật Bản được kỳ vọng tiếp tục dịu dàng, nữ tính và đoan trang, hỗ trợ các thành viên nam, bao gồm cả người chồng, người cha và quốc gia. Họ vẫn được mong đợi đi theo con đường truyền thống của vợ và mẹ. Nhưng nếu Aiko đi theo con đường này, cô ấy sẽ mất danh hiệu và vị trí sau khi kết hôn như em họ mình", Nemoto nói.
Mako Komuro là một trong 8 Công chúa Nhật Bản bị mất tước vị sau khi kết hôn với thường dân. Tuy nhiên, cô là Công chúa đầu tiên của Hoàng gia không nhận của hồi môn sau khi kết hôn. Của hồi môn Hoàng gia trị giá khoảng 1,35 triệu USD được trích từ thuế của dân và được trao cho các cựu Công chúa để họ giữ gìn phẩm giá sau khi rời Hoàng gia. Mako từ chối món hồi môn do công chúng phản đối cuộc hôn nhân của cô vì bê bối tài chính từ mẹ chồng.
Trừ khi luật pháp Nhật Bản có sự thay đổi mạnh mẽ, cho phép thành viên nữ trong Hoàng gia được kế vị hoặc cho phép họ duy trì tước vị sau khi kết hôn với thường dân, nếu không, số phận của Aiko được an bài. "Nếu Nhật Bản trở nên bình đẳng hơn về giới tính, quan điểm và kỳ vọng của công chúng với Hoàng gia Nhật Bản sẽ thay đổi theo hướng dân chủ hơn", Giáo sư Nemoto nhận định.
Vấn đề người thừa kế trong Hoàng gia Nhật Bản được quan tâm nhiều trong hai thập kỷ qua, khi Hoàng hậu Masako không sinh được con trai. Nhiều người lo ngại dòng dõi Hoàng gia Nhật Bản kéo dài hơn nghìn năm rất có thể phải kết thúc nếu không thay đổi luật.
Quy định chỉ nam giới thừa kế ngai vàng được đem ra thảo luận dưới thời chính phủ của Thủ tướng Junichiro Koizumi năm 2005. Khi đó, một hội đồng chuyên gia kêu gọi cho phép nữ giới được kế vị và bãi bỏ quy định người thừa kế chỉ được theo họ cha. Tuy nhiên, những cuộc thảo luận này kết thúc khi Hoàng tử Hisahito là thành viên nam đầu tiên được sinh ra trong Hoàng gia Nhật Bản sau gần 41 năm, vào tháng 9/2006.
Tháng 10/2012, chính phủ của Thủ tướng Yoshihiko Noda đề xuất tạo điều kiện cho các thành viên nữ trong gia đình hoàng tộc giữ tước vị ngay cả khi kết hôn với thường dân. Tuy nhiên, đề xuất này bị dừng lại khi Thủ tướng Shinzo Abe lên nắm quyền hai tháng sau đó vì cho rằng đây là "vấn đề không cấp bách".
Cuộc thảo luận về việc phụ nữ có thể nối ngôi và con cháu thành viên nữ trong hoàng tộc cũng được tính vào danh sách nối ngôi tiếp tục được đưa ra hồi tháng 3 năm nay. Hội đồng chính phủ gồm 6 thành viên tổ chức cuộc họp đầu tiên ngày 23/3 về vấn đề này do ông Atsushi Seike, cựu Hiệu trưởng Đại học Keio, chủ trì. Tuy nhiên, cuộc thảo luận vẫn chưa đi đến kết luận cuối cùng. Hiện người đứng đầu danh sách thừa kế ngai vàng là Thái tử Fumihito.
Công chúa Aiko hiện theo học ngành Văn học Nhật Bản tại Đại học Gakushuin. Cô cũng tham gia các khóa học ngôn ngữ bằng tiếng Anh và Tây Ban Nha, cũng như các lớp học lịch sử và nghệ thuật truyền thống Nhật Bản. Trong lễ trưởng thành hôm 5/12, Công chúa Aiko được dân chúng khen ngợi với nụ cười tươi, khí chất đoan trang thừa hưởng từ mẹ. Cô được công chúng yêu quý nhờ lối sống giản dị, tính cách tiết kiệm, giữ gìn truyền thống Hoàng gia khi từ chối làm vương miện mới, may lễ phục đơn giản trong bối cảnh đại dịch để chia sẻ khó khăn cùng người dân.
Sơn Nam (Theo SCMP, Kyodo)